koşmak

Türkçe

Haftanın sözcüğü – 2006, 40. hafta

Köken 1

Osmanlı Türkçesi قوشمق‎ (koşmak) sözcüğünden devralındı.

Söyleniş

IPA^(anahtar): [kɔʃ.ˈmɑk]

Ses

(dosya)

Heceleme: koş‧mak

Eylem

koşmak (üçüncü tekil şahıs geniş zaman çekimi koşar)

Koşan bir atlet

Çekimleme

koşmak eyleminin çekimi

olumlu çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	koştum	koştun	koştu	koştuk	koştunuz	koştular
		hikâye	koştuydum	koştuydun	koştuydu	koştuyduk	koştuydunuz	koştuydular
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	koştuysam	koştuysan	koştuysa	koştuysak	koştuysanız	koştuysalar koştularsa
	belirsiz geçmiş	basit	koşmuşum	koşmuşsun	koşmuş	koşmuşuz	koşmuşsunuz	koşmuşlar
		hikâye	koşmuştum	koşmuştun	koşmuştu	koşmuştuk	koşmuştunuz	koşmuştular
		rivayet	koşmuşmuşum	koşmuşmuşsun	koşmuşmuş	koşmuşmuşuz	koşmuşmuşsunuz	koşmuşmuşlar
		şart	koşmuşsam	koşmuşsan	koşmuşsa	koşmuşsak	koşmuşsanız	koşmuşsalar koşmuşlarsa
	geniş	basit	koşarım	koşarsın	koşar	koşarız	koşarsınız	koşarlar
		hikâye	koşardım	koşardın	koşardı	koşardık	koşardınız	koşardılar
		rivayet	koşarmışım	koşarmışsın	koşarmış	koşarmışız	koşarmışsınız	koşarmışlar
		şart	koşarsam	koşarsan	koşarsa	koşarsak	koşarsanız	koşarsalar koşarlarsa
	şimdiki	basit	koşuyorum	koşuyorsun	koşuyor	koşuyoruz	koşuyorsunuz	koşuyorlar
		hikâye	koşuyordum	koşuyordun	koşuyordu	koşuyorduk	koşuyordunuz	koşuyordular
		rivayet	koşuyormuşum	koşuyormuşsun	koşuyormuş	koşuyormuşuz	koşuyormuşsunuz	koşuyormuşlar
		şart	koşuyorsam	koşuyorsan	koşuyorsa	koşuyorsak	koşuyorsanız	koşuyorsalar koşuyorlarsa
	gelecek	basit	koşacağım	koşacaksın	koşacak	koşacağız	koşacaksınız	koşacaklar
		hikâye	koşacaktım	koşacaktın	koşacaktı	koşacaktık	koşacaktınız	koşacaktılar
		rivayet	koşacakmışım	koşacakmışsın	koşacakmış	koşacakmışız	koşacakmışsınız	koşacakmışlar
		şart	koşacaksam	koşacaksan	koşacaksa	koşacaksak	koşacaksanız	koşacaksalar koşacaklarsa
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	koşayım	koşasın	koşa	koşalım	koşasınız	koşalar
		hikâye	koşaydım	koşaydın	koşaydı	koşaydık	koşaydınız	koşaydılar
		rivayet	koşaymışım	koşaymışsın	koşaymış	koşaymışız	koşaymışsınız	koşaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	koşsam	koşsan	koşsa	koşsak	koşsanız	koşsalar
		hikâye	koşsaydım	koşsaydın	koşsaydı	koşsaydık	koşsaydınız	koşsaydılar
		rivayet	koşsaymışım	koşsaymışsın	koşsaymış	koşsaymışız	koşsaymışsınız	koşsaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	koşmalıyım	koşmalısın	koşmalı	koşmalıyız	koşmalısınız	koşmalılar
		hikâye	koşmalıydım	koşmalıydın	koşmalıydı	koşmalıydık	koşmalıydınız	koşmalıydılar
		rivayet	koşmalıymışım	koşmalıymışsın	koşmalıymış	koşmalıymışız	koşmalıymışsınız	koşmalıymışlar
		şart	koşmalıysam	koşmalıysan	koşmalıysa	koşmalıysak	koşmalıysanız	koşmalıysalar koşmalılarsa
	emir	basit	—	koş	koşsun	—	koşun koşunuz	koşsunlar
		hikâye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—
olumsuz çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	koşmadım	koşmadın	koşmadı	koşmadık	koşmadınız	koşmadılar
		hikâye	koşmadıydım	koşmadıydın	koşmadıydı	koşmadıydık	koşmadıydınız	koşmadıydılar
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	koşmadıysam	koşmadıysan	koşmadıysa	koşmadıysak	koşmadıysanız	koşmadıysalar koşmadılarsa
	belirsiz geçmiş	basit	koşmamışım	koşmamışsın	koşmamış	koşmamışız	koşmamışsınız	koşmamışlar
		hikâye	koşmamıştım	koşmamıştın	koşmamıştı	koşmamıştık	koşmamıştınız	koşmamıştılar
		rivayet	koşmamışmışım	koşmamışmışsın	koşmamışmış	koşmamışmışız	koşmamışmışsınız	koşmamışmışlar
		şart	koşmamışsam	koşmamışsan	koşmamışsa	koşmamışsak	koşmamışsanız	koşmamışsalar koşmamışlarsa
	geniş	basit	koşmam	koşmazsın	koşmaz	koşmayız	koşmazsınız	koşmazlar
		hikâye	koşmazdım	koşmazdın	koşmazdı	koşmazdık	koşmazdınız	koşmazdılar
		rivayet	koşmazmışım	koşmazmışsın	koşmazmış	koşmazmışız	koşmazmışsınız	koşmazmışlar
		şart	koşmazsam	koşmazsan	koşmazsa	koşmazsak	koşmazsanız	koşmazsalar koşmazlarsa
	şimdiki	basit	koşmuyorum	koşmuyorsun	koşmuyor	koşmuyoruz	koşmuyorsunuz	koşmuyorlar
		hikâye	koşmuyordum	koşmuyordun	koşmuyordu	koşmuyorduk	koşmuyordunuz	koşmuyordular
		rivayet	koşmuyormuşum	koşmuyormuşsun	koşmuyormuş	koşmuyormuşuz	koşmuyormuşsunuz	koşmuyormuşlar
		şart	koşmuyorsam	koşmuyorsan	koşmuyorsa	koşmuyorsak	koşmuyorsanız	koşmuyorsalar koşmuyorlarsa
	gelecek	basit	koşmayacağım	koşmayacaksın	koşmayacak	koşmayacağız	koşmayacaksınız	koşmayacaklar
		hikâye	koşmayacaktım	koşmayacaktın	koşmayacaktı	koşmayacaktık	koşmayacaktınız	koşmayacaktılar
		rivayet	koşmayacakmışım	koşmayacakmışsın	koşmayacakmış	koşmayacakmışız	koşmayacakmışsınız	koşmayacakmışlar
		şart	koşmayacaksam	koşmayacaksan	koşmayacaksa	koşmayacaksak	koşmayacaksanız	koşmayacaksalar koşmayacaklarsa
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	koşmayayım	koşmayasın	koşmaya	koşmayalım	koşmayasınız	koşmayalar
		hikâye	koşmayaydım	koşmayaydın	koşmayaydı	koşmayaydık	koşmayaydınız	koşmayaydılar
		rivayet	koşmayaymışım	koşmayaymışsın	koşmayaymış	koşmayaymışız	koşmayaymışsınız	koşmayaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	koşmasam	koşmasan	koşmasa	koşmasak	koşmasanız	koşmasalar
		hikâye	koşmasaydım	koşmasaydın	koşmasaydı	koşmasaydık	koşmasaydınız	koşmasaydılar
		rivayet	koşmasaymışım	koşmasaymışsın	koşmasaymış	koşmasaymışız	koşmasaymışsınız	koşmasaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	koşmamalıyım	koşmamalısın	koşmamalı	koşmamalıyız	koşmamalısınız	koşmamalılar
		hikâye	koşmamalıydım	koşmamalıydın	koşmamalıydı	koşmamalıydık	koşmamalıydınız	koşmamalıydılar
		rivayet	koşmamalıymışım	koşmamalıymışsın	koşmamalıymış	koşmamalıymışız	koşmamalıymışsınız	koşmamalıymışlar
		şart	koşmamalıysam	koşmamalıysan	koşmamalıysa	koşmamalıysak	koşmamalıysanız	koşmamalıysalar koşmamalılarsa
	emir	basit	—	koşma	koşmasın	—	koşmayın koşmayınız	koşmasınlar
		hikâye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—

1. adım atışlarını artırarak ileri doğru hızla gitmek

   Ben kaçıyorum, abim de arkamdan koşuyor. — Adalet Ağaoğlu

2. bir işle çok ilgilenmek, koşuşturmak

   Yok, yok, dedi, akşamdan beri ben koştum, biraz da onlar yorulsunlar. — Memduh Şevket Esendal

3. bir yere ivedilikle gitmek

   Pencerede dolaşan gölgelerden bir şeyler sezmeye çalışarak koşuyorum. — Yusuf Ziya Ortaç

4. birini, bir işte görevlendirmek

   İşe koşmak.

5. birlikte iş görmesi için bir şeyi, bir kişiyi başka birinin yanına katmak, arkadaş olarak vermek
6. hayvanı çekeceği arabaya, sabana v.s.ne bağlamak

   Atları arabaya koşmak.

7. koşuya çıkmak

   Doru at bugün koşmayacak.

8. (mecaz) kovalamak, üstüne düşmek, izlemek

   İki yıldır bu işin peşinden koşuyorum.

Zıt anlamlılar

• koşmamak

Üst kavramlar

• hareket etmek, yarışmak

Deyimler

koşmak

• bir koşu gitmek,
• her hıyarım var diyene tuz alıp koşmak
• koşar adım gitmek,
• ölümüne koşmak,
• peşinden koşmak

Türetilmiş kavramlar

• koşabilmek, koşayazmak, koşturmak, koşuşturmak, koşulmak, koşuvermek

Çeviriler

koşmak

• Almanca: laufen (de), rennen (de)laufen (de),
• Azerice: yüyürmək (az)
• Danca: løbe (da)
• Estonca: joosta (et)
• Fince: juosta (fi)
• Fransızca: courir (fr)
• İngilizce: run (en), race (en), sprint (en)
• İspanyolca: correr (es)
• İsveççe: springa (sv), löpa (sv)
• İtalyanca: correre (it)
• Kırım Tatarcası: cuvurmaq (crh), çapmaq (crh)
• Latince: currere (la)
• Osmanlı Türkçesi: قوشمق‎ (ota)
• Portekizce: correr (pt)
• Rusça: управляемый (ru) (upravlyayemıy)
• Tatarca: yögerü (tt)
• Türkmence: çapmak (tk)

• Eski Türkçe: aşumak‎ (otk) (aşumak)

• Osmanlı Türkçesi: کوشمق‎ (ota)

Eylem

koşmak (üçüncü tekil şahıs geniş zaman çekimi koşar)

1. at, öküz gibi hayvanlar çekebilsin diye arabasını, düveni, sabanı v.s. hazırlamak

   Bir adam yolla da arabayı koşsun.

2. bir kişiyi arkadaşlık etmek üzere başkasının yanına vermek

   Yanına bir adam koşalım, yalnız gitme.

3. bir kişiyi bir işle görevlendirmek

   Küçük yaşlarda babası onu işe koşuyordu.

4. birlikte iş görmesi için bir şeyi başka birinin yanına katmak, arkadaş olarak vermek
5. hayvanı çekeceği arabaya, sabana, düvene v.s. bağlamak

   Atları arabaya koştun mu?

Eş anlamlılar

• bağlamak, katmak

Karşıt anlamlılar

• çözmek, koşmamak

Deyimler

• şart koşmak

Türetilmiş kavramlar

• koşum

Benzer kelimeler

• koşul, koşun, koşut

Çeviriler

koşmak

• Almanca: anspannen (de), einspannen (de)
• Estonca: ratsutama (et)
• Fince: ratsastaa (fi)
• İngilizce: ride (en)
• Tatarca:

  Kırım Tatarcası: cekmek (crh)

• Türkçe:

  Eski Türkçe: aşumak‎ (otk) (aşumak)

  Osmanlı Türkçesi: کوشمق‎ (ota)

• Ukraynaca: запрягти (uk) (zapryağtı)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "koşmak" maddesi

Çağatayca

Söyleniş

• Heceleme: koş‧mak

Eylem

1. eşar söylemek
2. inşad, ilave, tertib etmek

Kaynakça

• KÚNOS, Dr. Ignaz (1902). Şeyh Süleyman Efendi, Çağatayca-Osmanlıca Sözlük. Budapeşte: Section Orientale de la Société Ethnographique Hongroise.