at

Haftanın sözcüğü – 2006, 50. hafta

Ayrıca bakınız: AT, At

Türkçe

Söyleniş

IPA^(anahtar): [ˈɑt̪]

Heceleme: at

Köken

Osmanlı Türkçesi آت‎

Ad

at (belirtme hâli atı, çoğulu atlar) -tı

Vikipedi

at hakkında Türkçe Vikipedi'de ansiklopedik bilgi bulabilirsiniz.

1. (atgiller) atgillerden (equidae), binme, yük çekme, taşıma v.s. hizmetlerde kullanılan, tek tırnaklı hayvan

   Atlar son derece hassas hayvanlar olup çevresindeki her şeye dikkat gösterir ve hareketlerini ona göre ayarlarlar.}}

2. (satranç) Satrançta her yöne siyahtan beyaza ve beyazdan siyaha bir hane atlayarak L biçiminde hareket eden taş

   At, diğer taşlardan farklı olarak kısa menzilli olup başka bir taşın üzerinden atlayabilen tek taştır.}}

Çekimleme

at adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		at	atlar
belirtme		atı	atları
yönelme		ata	atlara
bulunma		atta	atlarda
ayrılma		attan	atlardan
tamlayan		atın	atların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	atım	atlarım
	belirtme	atımı	atlarımı
	yönelme	atıma	atlarıma
	bulunma	atımda	atlarımda
	ayrılma	atımdan	atlarımdan
	tamlayan	atımın	atlarımın
2. tekil	yalın	atın	atların
	belirtme	atını	atlarını
	yönelme	atına	atlarına
	bulunma	atında	atlarında
	ayrılma	atından	atlarından
	tamlayan	atının	atlarının
3. tekil	yalın	atı	atları
	belirtme	atını	atlarını
	yönelme	atına	atlarına
	bulunma	atında	atlarında
	ayrılma	atından	atlarından
	tamlayan	atının	atlarının
1. çoğul	yalın	atımız	atlarımız
	belirtme	atımızı	atlarımızı
	yönelme	atımıza	atlarımıza
	bulunma	atımızda	atlarımızda
	ayrılma	atımızdan	atlarımızdan
	tamlayan	atımızın	atlarımızın
2. çoğul	yalın	atınız	atlarınız
	belirtme	atınızı	atlarınızı
	yönelme	atınıza	atlarınıza
	bulunma	atınızda	atlarınızda
	ayrılma	atınızdan	atlarınızdan
	tamlayan	atınızın	atlarınızın
3. çoğul	yalın	atı atları
	belirtme	atını atlarını
	yönelme	atına atlarına
	bulunma	atında atlarında
	ayrılma	atından atlarından
	tamlayan	atının atlarının

Deyimler

Arap atı, at ahırı, at arabası, at arabası yarışı, at bakıcısı, at beslenirken kız istenirken, at çalındıktan sonra ahırın kapısını kapamak, at cambazı, at damı, at dili, at donu, at gibi, at gözlüğü, at hırsızı, at hırsızlığı, at izi it izine karışmak, at kestanesi, at kılı, at koşturacak kadar, at koşturmak, at meydanı, at nalı kadar, at oynatmak, at safra ateşi, at sineği, at terbiyesi, at uçuran, at vebası, at vebası ateşi, at yarışı, at yetiştiricisi, atın gemi, atla tedavi, Atlı Spor Kulübü, ata arpa yiğide pilav, ata et, ite ot vermek ata nal çakıldığını görmüş, kurbağa ayaklarını uzatmış atı atasıyla, katırı anasıyla, atın dorusu, yiğidin delisi, atın ürkeği, yiğidin korkağı, atını sağlam kazığa bağlamak, atla arpayı dalaştırmak, atla arpayı dövüştürmek, atta karın, yiğitte burun, attan inip eşeğe binmek, banko at, beyaz at, binek atı, benekli at, çıplak at, dişi at, erkek at, Flaman atı, İngiliz atı, işi üç nalla bir ata kalmak, koşu atı, koşum atı, safkan at, şah atı, siyah at, yanlış ata oynamak, yarış atı, yek at, yek mızrak vezir atı, yılkı atı, yük atı

Üst kavramlar

• atgiller, binek hayvanı, feres, tek tırnaklı hayvan, yük hayvanı
• satranç, taş

Yan kavramlar

• şah, vezir, kale, fil, piyon

Alt kavramlar

• ak, akçıl, al, alakı, al pekmez köpüğü, çil yeşil, demir kır, doru, fındık kabuğu, geyik kırı, hurma dorusu, kestane, kır, yağız
• aygır, kısrak
• ılık kanlı, soğuk kanlı
• kadana, kirtag, küheylan, Midilli, Mustang, pony, Prezevalski
• tay

Türetilmiş kavramlar

• atbalığı, atbaşı, atkuyruğu, denizatı, Kırat, kırat
• atça, atçı, atçık, atken, atla, atlı, atsa, atsız

İlgili sözcükler

• ahır, ahır örtüsü, kaşağı, kuyruk tarağı, maya demiri, suluk, taşıma örtüsü, tımar, tırnak yağı fırçası, vücut fırçası, yele fırçası, yemlik
• başlık, dizgin, eyer, getr, göğüslük, kantarma, keçe, kolan, kusgun, mıh, nal, topukluk, üzengi
• kuyruk, terki, sağrı, yele
• ayak, baş, başaltı, büyük orta, cirit, deste, dresaj, endürans, konkur komple, konkurhipik, küçük orta, polo, rahvan yarış, voltij, western
• gemi azıya alma
• bot, chaps, çizme, fule, kamçı, lonj, mahmuz, pantolon, tog
• ağıraksak, âdî süratli, dörtnal, hafif süratli, rahvan, süratli, tırıs

Çeviriler

çeviriler

• Afrikanca: perd (af), perd (af)
• Almanca: Pferd (de) n, Springer (de) e
• Amharca: ፈረስ (am) (färäs)
• Aragonca: caballo (an)
• Arapça: حِصَان‎ (ar) e (ḥiṣān), فَرَس‎ (ar) e (faras), خَيْل‎ (ar) e (ḫayl)
• Arnavutça: kalë (sq), kali (sq)
• Aramice: ܣܘܣܝܐ‎ (arc) e
• Assam dili: ঘোঁৰা (as)
• Baskça: zaldi (eu)
• Beyaz Rusça: конь (be) (konʹ)
• Bretonca: marc'h (br)
• Bulgarca: кон (bg) e (kon), кон (bg) e (kon)
• Çekçe: kůň (cs)
• Çince: 馬 (zh), 马 (zh)
• Danca: hest (da)
• Ermenice: ձի (hy) (ji)
• Eski İngilizce: hors (ang), eoh (ang)
• Esperanto: ĉevalo (eo)
• Estonca: hobu (et), hobune (et)
• Evenki dili: мурин (murin)
• Faroe dili: hestur (fo), ross (fo)
• Farsça: اسب‎ (fa)
• Felemenkçe: paard (nl) n
• Fince: hevonen (fi), ratsu (fi)
• Fransızca: cheval (fr) e, cavalier (fr) e
• Frizce: hynder (fy)
• Galce: ceffyl (cy), march (cy)
• Galiçyaca: cabalo (gl)
• Guarani dili: kavaju (gn)
• Hausaca: sama (ha)
• Hırvatça: konj eril
• İbranice: סוס‎ (he) e, קאב'אייו‎ (he)
• İdo dili: kavalo (io)
• İngilizce: horse (en), knight (en)
• İnterlingua dili: cavallo (ia) e
• İrlandaca: capall (ga), each (ga)
• İspanyolca: caballo (es) e, yegua (es) d
• İsveççe: häst (sv), springare (sv)
• İtalyanca: cavallo (it) e
• İzlandaca: hestur (is), hross (is)
• Japonca: 馬 (ja) (うま (ja), ウマ (ja)
• Kabarca: щы (kbd) (ŝə)
• Katalanca: cavall (ca)
• Keçuva dili: kawallu (qu)
• Kırgızca: жылкы (ky) (cılkı)
• Kırım Tatarcası: at (crh)
• Korece: 말 (ko) (mal)
• Kürtçe: hesp (ku), esp (ku)
• Latince: equus (la) e, caballus (la) e
• Lehçe: koń (pl)
• Limburgca: paerd (li), haes (li)
• Litvanca: arklys (lt)
• Macarca: ló (hu)
• Makedonca: коњ (mk) (konj)
• Malgaşça: soavaly (mg)
• Maltaca: żiemel (mt)
• Mançuca: morin (mnc) (morin)
• Marathi dili: घोडा (mr) (ghoḍā)
• Mokşa dili: алаша (mdf) (alaša)
• Nahuatl dili: cahuāyoh (nah)
• Norveççe: hest (no)
• Osmanlı Türkçesi: آت‎ (ota)
• Özbekçe: ot (uz)
• Portekizce: cavalo (pt)
• Rumence: cal (ro)
• Rusça: лошадь (ru) d (loşadʹ), конь (ru) e (konʹ)
• Sarduca: caddu (sc)
• Sırpça: коњ (sh) e
• Slovakça: kôň (sk) e
• Tagalogca: kabayo (tl)
• Tatarca: at (tt)
• Udmurtça: вал (udm) (val)
• Ukraynaca: кінь (uk) (kînʹ)
• Urduca: گهوڑا‎ (ur)
• Vietnamca: mã (vi)
• Yahudi İspanyolcası: kavayo (lad)
• Yunanca: άλογο (el) (álogo)
• Grekçe: ίππος (grc) (íppos)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "at" maddesi

Atasözleri

• Abdal ata binince bey oldum sanır, şalgam aşa girince yağ oldum sanır
• Aç at yol almaz, aç it av almaz
• Ağanın gözü ata tımardır
• Alma alı, sat yağızı, bin doruya, besle kırı
• Arık at yol almaz, arık it av almaz
• Arık ata kuyruğu da yüktür
• Arpa verilmeyen at, kamçı zoruyla yürümez
• Arslan kükrerse atın ayağı kösteklenir
• At arıklıkla, yiğit gariplikle
• At at oluncaya kadar sahibi mat olur
• At binenin, kılıç kuşananın
• At binicisine göre kişner
• At binicisini tanır
• At bulunur meydan bulunmaz, meydan bulunur at bulunmaz
• At ile avrat yiğidin bahtına
• At ölür meydan kalır, yiğit ölür şan kalır
• At ölür, itlere bayram olur
• At olur, meydan olmaz, meydan olur, at olmaz
• At pazarında eşek osurtmuyoruz!
• At var, meydan yok
• At yiğidin yoldaşıdır
• At, adımına göre değil adamına göre yürür
• At, adımına göre değil, adamına göre yürür
• Ata binen nalını mıhını arar
• Ata binersen Allahı, attan inersen atı unutma
• Ata da soy gerek, ite de
• Ata dost gibi bakmalı, düşman gibi binmeli
• Ata eyer gerek, eyere er gerek
• Atı alan Üsküdarı geçti
• Atım tepmez, itim kapmaz deme
• Atın bahtsızı arabaya düşer
• Atın ölümü arpadan olsun
• Atın varken yol tanı, ağan varken el tanı
• Atına bakan ardına bakmaz
• Atlar nallanırken kurbağalar ayak uzatmaz
• Atlar tepişir, arada eşekler ezilir
• Atlıya saat olmaz
• Atta, avratta uğur vardır
• Attan düşene yorgan döşek, eşekten düşene kazma kürek
• Bahşiş atın dişine bakılmaz
• Bin atın varsa inişte in, bir atın varsa yokuşta in
• Bir mıh bir nal kurtarır, bir nal bir at kurtarır
• Bir sürçen atın başı kesilmez
• Boş torba ile at tutulmaz
• Canı acıyan eşek atı geçer
• Canı yanan eşek attan yürük olur
• Dereden geçerken at değiştirilmez
• Dokuz at bir kazığa bağlanmaz
• Dost dostun eğerlenmiş atıdır
• Eğreti ata binen tez iner
• El atına binen tez iner
• Emanet ata binen tez iner
• Eşek at olmaz, ciğer et olmaz
• Gelini ata bindirmişler, ''ya nasip'' demiş
• Gem almayan atın ölümü yakındır
• İki at bir kazığa bağlanmaz
• İnsan ayaktan, at tırnaktan kapar
• Irmaktan geçerken at değiştirilmez
• Katıra "baban kim?" demişler, "dayım at" demiş
• Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyundan
• Kır atın yanında duran ya huyundan ya tüyünden
• Köpeğe gem vurma, kendisini at sanır
• Küheylan at çul içinde de bellidir
• Sen dede ben dede, bu atı kim tımar ede?
• Yağmurda düşmanın koyunu, dostun atı satılsın
• Yaman komşu, yaman avrat, yaman at; birinden göç, birin boşa, birin sat
• Yaşı at pazarında sorarlar
• Yavaş atın çiftesi pek olur
• Yavuz at yemini yavuz it ününü artırır
• Yiğit yiğide at bağışlar
• Yoksul âlâ ata binse selam almaz
• Yularsız ata binilmez
• Yumuşak huylu atın tekmesi yavuz olur
• Yürük at yemini yavuz it ününü artırır

Eylem

at

1. atmak (eylem) sözcüğünün dilek-emir kipi basit ikinci tekil şahıs olumlu çekimi

Karşıt anlamlılar

• atma

Arnavutça

Ad

at e

1. (binicilik) binek atı

Azerice

Ad

at

1. (atgiller) at

Fransızca

İlgeç

at

1. yanında

Gagavuzca

Köken

Eski Türkçe

Ad

at

1. (atgiller) at

İngilizce

Köken

Latince yönelme eki '-a/-e' anlamına gelen ad kökünden türemiştir.

Söyleniş

• Heceleme: at

İlgeç

at

1. bakmak, düşünmek gibi bir eylemin yönünü veya nesnesini belirtir (-a/-e v.s.)

   I looked at my watch.

2. başına

   They live at Conway House. — Conway House'da yaşıyorlar.

3. bir olayın gerçekleştiği zamanı belirtir (-leri, -leyin v.s.)

   The sea is cooler at night. — Deniz geceleri daha serindir.

4. birinin ve birşeyin yaşını belirtir (-nde v.s.)

   At fourteen, he began to work as a postman. — On dört yaşında postacı olarak çalışmaya başladı.

5. konum, mevkii veya varış yeri belirtir (-da/-de v.s.)

   The children go to bed at nine o'clock. — Çocuklar saat dokuzda yatarlar.

6. ölçü veya seviye belirtir (-da/-de v.s.)

   Prices start at £250.00. — Fiyatlar 250,00 £'den başlıyor.

7. (ekonomi, Laos) Laos'un para birimi kipin yüzde biri, Laos kuruşu

Kelime birliktelikleri

zaman

• at all, at first, at it, at last, at least, at most, at once, at that, where it's at

Kazakça

Ad

at

1. ad, isim
2. (atgiller) at

Kırgızca

Ad

at

1. ad, isim
2. (atgiller) at

Kırım Tatarcası

Ad

at

1. (atgiller) at

   Enver balalığında atlarnı seve edi.

Kırımçakça

Ad

at

1. (atgiller) at

Norveççe

Adıl

at

1. (işaret adılı): o, şu

Ayrıca bakınız

Norveççe (Bokmål) işaret adılları
	yakın		uzak
	eril / dişil	cinssiz	eril / dişil	cinssiz
Tekil	denne	dette	at
Çoğul	disse		de

Tagalogca

Bağlaç

at

1. ve

Tatarca

Ad

at

1. ad, isim
2. (atgiller) at

Eylem

at

1. atmak

Türkmence

Ad

at

1. (atgiller) at
2. (dil bilimi) ad, isim