ayak

Ayrıca bakınız: aýak

Türkçe

Haftanın sözcüğü – 2007, 42. hafta

(anatomi): Bir insanın ayağı

Köken

Osmanlı Türkçesi آیاق‎ (ayak) sözcüğünden devralınmıştır, Ana Türkçe *adak sözcüğünden kelimesinden evrilmiştir.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): [ɑ.ˈjɑk]
• Heceleme: a‧yak

Ad

ayak (belirtme hâli ayağı, çoğulu ayaklar)

1. basamak
2. birtakım şeylerin yerden yüksekçe durmasını sağlayan dayak, destek veya bunlardan her biri

   Bu köprünün dört ayağı var.

   İskemlenin bir ayağı kırık.

3. yürüyüşün ağırlık veya çabukluk derecesi

   Senin ayağınla köye akşama kadar varamayız.

4. (anatomi) bacak
5. (anatomi) bacakların bilekten aşağıda bulunan ve yere basan bölümü

   Kafa, göz, gövde, bacak, kol, çene, parmak, el, ayak
   Boşanır sırtlara, vâdîlere, sağnak sağnak. — M. Â. Ersoy

6. (anatomi) vücudun belden aşağı bölümü

   Ayağına bir pantolon çekti.

7. (coğrafya) daha geniş bir akarsudan, bir gölden ayrılan akarsu kesimi
8. (coğrafya) göl ayağı kavramının kısa şekli
9. (edebiyat) halk edebiyatında koşuklarda kısa yedekli dizeler
10. (edebiyat) halk edebiyatında uyak

    Mânicilerin kafa yormadan buldukları ayaklar Cenap'ı şaşkınlıktan şaşkınlığa sürükler. — S. Birsel

11. (geometri) bir doğrunun başka bir doğruyu veya bir düzlemi kestiği nokta

    Dikme ayağını kırmıza tebeşirle çizdi.

12. (madencilik) kömür ocaklarında kömürün çıkarıldığı galeri
13. (müzik) mayalardan önce, makama uygun olarak çalınan veya söylenen beste
14. (ölçü birimleri) futun küpü alınarak hesaplanan değer
15. (ölçü birimleri) yarım arşın veya 30,5 santimetre uzunluğundaki ölçü birimi
16. (spor) altılı ganyanda yer alan her bir koşu
17. (spor) karakucak ve yağlı güreşte pehlivanların ayrıldıkları beş dereceden biri

Çekimleme

ayak adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		ayak	ayaklar
belirtme		ayağı	ayakları
yönelme		ayağa	ayaklara
bulunma		ayakta	ayaklarda
ayrılma		ayaktan	ayaklardan
tamlayan		ayağın	ayakların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	ayağım	ayaklarım
	belirtme	ayağımı	ayaklarımı
	yönelme	ayağıma	ayaklarıma
	bulunma	ayağımda	ayaklarımda
	ayrılma	ayağımdan	ayaklarımdan
	tamlayan	ayağımın	ayaklarımın
2. tekil	yalın	ayağın	ayakların
	belirtme	ayağını	ayaklarını
	yönelme	ayağına	ayaklarına
	bulunma	ayağında	ayaklarında
	ayrılma	ayağından	ayaklarından
	tamlayan	ayağının	ayaklarının
3. tekil	yalın	ayağı	ayakları
	belirtme	ayağını	ayaklarını
	yönelme	ayağına	ayaklarına
	bulunma	ayağında	ayaklarında
	ayrılma	ayağından	ayaklarından
	tamlayan	ayağının	ayaklarının
1. çoğul	yalın	ayağımız	ayaklarımız
	belirtme	ayağımızı	ayaklarımızı
	yönelme	ayağımıza	ayaklarımıza
	bulunma	ayağımızda	ayaklarımızda
	ayrılma	ayağımızdan	ayaklarımızdan
	tamlayan	ayağımızın	ayaklarımızın
2. çoğul	yalın	ayağınız	ayaklarınız
	belirtme	ayağınızı	ayaklarınızı
	yönelme	ayağınıza	ayaklarınıza
	bulunma	ayağınızda	ayaklarınızda
	ayrılma	ayağınızdan	ayaklarınızdan
	tamlayan	ayağınızın	ayaklarınızın
3. çoğul	yalın	ayağı ayakları
	belirtme	ayağını ayaklarını
	yönelme	ayağına ayaklarına
	bulunma	ayağında ayaklarında
	ayrılma	ayağından ayaklarından
	tamlayan	ayağının ayaklarının

Eş anlamlılar

• (ölçü birimleri: ½ arşın): kadem, fit, fut

Üst kavramlar

• (anatomi): vücut

Atasözleri

anatomi

• Ayağında donu yok, fesleğen ister başına
• Ayağında donu yok, fesleğen takar başına
• Ayağını yorganına göre uzat
• Ayak almadık taş olmaz, başa gelmedik iş olmaz
• Ayaklar baş, başlar ayak oldu
• Ayda bir gel dostuna, kalksın ayak üstüne; günde bir gel dostuna, yatsın sırtı üstüne
• Baş nereye giderse, ayak da oraya gider
• Gezen ayağa taş değer
• Merdiven ayak ayak çıkılır
• Seyrek git sen dostuna, kalksın ayak üstüne

Deyimler

anatomi

• ayak atmak,
• ayak basmak,
• ayak diremek,
• ayak elde,
• ayak takımı,
• ayak uydurmak,
• ayak yapmak,
• ayağını yorganına göre uzatmak,
• ayağının altına karpuz kabuğu olmak,
• ayağının bastığı yerde ot bitmemek,
• ayağının pabucunu başına giymek,
• ayağını kaydırmak,
• ayağını yorganına göre uzatmak,
• ayağı yanmış it gibi dolaşmak,
• ayağı yerden kesilmek,
• ayaklı kütüphane,
• ayakları birbirine dolaşmak,
• ayakları geri geri gitmek,
• ayaklar altına almak,
• ayaklar altında kalmak,
• bir ayak üstünde bin yalan söylemek,

Türetilmiş kavramlar

• ayak döşeği,
• ayak giyeceği,
• ayak giyimi,
• ayak işi,
• ayak izi,
• ayak kolu,
• ayak oyunu,
• ayak satıcısı,
• ayak yolu,
• ayakça,
• ayakçı,
• ayakçık,
• ayakken,
• ayakla,
• ayaklı,
• ayaksa,
• ayaksız

Çeviriler

anatomi

• Afrikaanca: voet (af)
• Almanca: Fuß (de) e

  İsviçre Almancası: Fuss (de) e

  Yahudi Almancası: fus‎ (yi) (fus)

• Aragonca: piet (an)
• Arnavutça: këmbë (sq)
• Asturyasça: pie (ast)
• Aşağı Almanca: Fuß (nds) e, Been (nds)
• Aymaraca: kayu (ay)
• Azerice: ayaq (az)
• Baskça: oin (eu)
• Bretonca: troad (br)
• Çekçe: chodidlo (cs), noha (cs)
• Çince: 脚 (zh)
• Çuvaşça: ура (cv) (ura)
• Danca: fod (da)
• Endonezce: kaki (id)
• Ersya dili: пильге (myv) (pilʹge)
• Esperanto: piedo (eo)
• Estonca: jalalaba (et)
• Faroe dili: fótur (fo)
• Farsça: پا‎ (fa)
• Felemenkçe: voet (nl)
• Fince: jalkaterä (fi), jalka (fi), laskujoen lähtö (fi)
• Fransızca: pied (fr)
• Frizce: foet (fy)
• Gagavuzca: ayak (gag)
• Galce: troed (cy)
• Galiçyaca: pé (gl)
• Guarani dili: py (gn)
• Hausaca: ƙáfȁ (ha)
• İngilizce: foot (en)
• İrlandaca: cos (ga)
• İskoçça: cas (gd)
• İspanyolca: pie (es)
• İsveççe: fot (sv)
• İtalyanca: piede (it), piè (it)
• İzlandaca: fótur (is)
• Japonca: 足 (ja)
• Karakalpakça: ayaq (kaa)
• Katalanca: peu (ca), cos (ca)
• Kazakça: аяқ (kk) (aiaq) [ayaq]
• Keçuva dili: chaki (qu)
• Kırgızca: ayak (ky)
• Korece: 발 (ko) (bal)
• Kürtçe: pê (ku)
• Ladince: pé (lld)
• Latince: pes (la)
• Lehçe: stopa (pl)
• Litvanca: pėda (lt)
• Lingala: lokolo (ln)
• Lüksemburgca: Fouss (lb)
• Macarca: láb (hu)
• Maorice: wae (mi), waewae (mi)
• Malayca: kaki (ms)
• Malgaşça: tongotra (mg)
• Maltaca: sieq (mt)
• Mokşa dili: пильге (mdf) (pilʹge)
• Norveççe: fot (no)
• Oksitanca: pè (oc)
• Özbekçe: oyoq (uz)
• Portekizce: pé (pt)
• Rapanui dili: va'e (rap)
• Romanşça: pe (rm)
• Rumence: picior (ro)
• Savahili dili: mguu (sw)
• Samoaca: vae (sm)
• Sırp-Hırvatça: stopalo (sh)
• Somalice: majin (so)
• Şorca: азақ [azaq]
• Şona dili: tsoka (sn)
• Tagalogca: paa (tl)
• Tatarca: ayaq (tt)

  Kırım Tatarcası: ayaq (crh)

• Türkçe:

  Eski Türkçe: 𐰑𐰴‎ (otk) (adaq)

  Osmanlı Türkçesi: آیاق‎ (ota)

• Türkmence: aýak (tk)
• Venedikçe: piè (vec), feta (vec)
• Xhosa dili: umlinganiselo weenyawo (xh)
• Yorubaca: ẹsẹ̀ (yo)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "ayak" maddesi

Ek okumalar

• Vikipedi'de ayak

Eski Türkçe

Bu sözcüğün, biçim ve içerik olarak Vikisözlük standartlarına ulaşması için elden geçirilmesi gerekmektedir.

Madde düzenleme ve Vikisözlük standartları ile ilgili bilgi
Bu sözcükte ayrıca şu sorunlar da bulunmaktadır:

• Bu söz(cük), ait olduğu dilin kullandığı Eski Türkçe alfabesinde yazılmamıştır.

Düzenleme yapıldıktan sonra bu not silinmelidir.

Ad

1. çanak, kâse
2. kadeh

Gagavuzca

Köken

Eski Türkçe adaq‎ (adaq)

Söyleniş

• Heceleme: a‧yak

Ad

ayak

1. (anatomi) ayak

Kaynakça

• Etymological Dictionaries - Andras Rajki

Kırgızca

Söyleniş

• Heceleme: a‧yak

Ad

ayak

1. (anatomi) ayak