değmek

Türkçe

Köken

Eski Türkçe teg‎ (teg, “aynı seviyede, eş, eşit”) sözcüğünden, teŋ‎ (teŋ, “dengeli, denk”), teŋe-‎ (teŋe-, “karşılaştırmak, ölçmek”). Kazak ve Kırgız dillerindeki теңге kelimesi ile soydaştır. Türkçedeki denge kelimesi ile akrabadır.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): /de‿ˈmec/
• Heceleme: değ‧mek

Eylem

değmek (üçüncü tekil şahıs geniş zaman çekimi değer)

1. aralık kalmayıncaya kadar birbirine yaklaşmak, dokunmak, temas etmek

   Kapıdan bir an birbirimize değerek girdik. - Y. Z. Ortaç

2. değerinde olmak, kıymetinde olmak

   Benim ömrümün üç günü üç yüz bin liraya değer. - H. Taner

3. erişmek, ulaşmak

   Mektup elime değmedi. Yaşı on beşine değince…

4. eş değerde olmak

   Bütün Dünya'ya değer gözlerin.

5. herhangi bir vasıfta olmak

   Babaannem özel bir kadındı. Anlatılmaya değer. - A. Kutlu

6. karşılık olmak

   Evet, onun için her şeyi feda etmeye değer. - A. Kabaklı

7. istenilen yere düşmek, rast gelmek, isabet etmek

   Kurşun hedefe değdi.

8. zevk veren şeylerle hoşa gitmek

   Bu kahve değdi doğrusu.

Çekimleme

değmek eyleminin çekimi

olumlu çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	değdim	değdin	değdi	değdik	değdiniz	değdiler
		hikaye	değdiydim	değdiydin	değdiydi	değdiydik	değdiydiniz	değdiydiler
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	değdiysem	değdiysen	değdiyse	değdiysek	değdiyseniz	değdiyseler değdilerse
	belirsiz geçmiş	basit	değmişim	değmişsin	değmiş	değmişiz	değmişsiniz	değmişler
		hikaye	değmiştim	değmiştin	değmişti	değmiştik	değmiştiniz	değmiştiler
		rivayet	değmişmişim	değmişmişsin	değmişmiş	değmişmişiz	değmişmişsiniz	değmişmişler
		şart	değmişsem	değmişsen	değmişse	değmişsek	değmişseniz	değmişseler değmişlerse
	geniş	basit	değerim	değersin	değer	değeriz	değersiniz	değerler
		hikaye	değerdim	değerdin	değerdi	değerdik	değerdiniz	değerdiler
		rivayet	değermişim	değermişsin	değermiş	değermişiz	değermişsiniz	değermişler
		şart	değersem	değersen	değerse	değersek	değerseniz	değerseler değerlerse
	şimdiki	basit	değiyorum	değiyorsun	değiyor	değiyoruz	değiyorsunuz	değiyorlar
		hikaye	değiyordum	değiyordun	değiyordu	değiyorduk	değiyordunuz	değiyordular
		rivayet	değiyormuşum	değiyormuşsun	değiyormuş	değiyormuşuz	değiyormuşsunuz	değiyormuşlar
		şart	değiyorsam	değiyorsan	değiyorsa	değiyorsak	değiyorsanız	değiyorsalar değiyorlarsa
	gelecek	basit	değeceğim	değeceksin	değecek	değeceğiz	değeceksiniz	değecekler
		hikaye	değecektim	değecektin	değecekti	değecektik	değecektiniz	değecektiler
		rivayet	değecekmişim	değecekmişsin	değecekmiş	değecekmişiz	değecekmişsiniz	değecekmişler
		şart	değeceksem	değeceksen	değecekse	değeceksek	değecekseniz	değecekseler değeceklerse
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	değeyim	değesin	değe	değelim	değesiniz	değeler
		hikaye	değeydim	değeydin	değeydi	değeldim	değeydiniz	değeydiler
		rivayet	değeymişim	değeymişsin	değeymiş	değelmişim	değeymişsiniz	değeymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	değsem	değsen	değse	değsek	değseniz	değseler
		hikaye	değseydim	değseydin	değseydi	değseydik	değseydiniz	değseydiler
		rivayet	değseymişim	değseymişsin	değseymiş	değseymişiz	değseymişsiniz	değseymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	değmeliyim	değmelisin	değmeli	değmeliyiz	değmelisiniz	değmeliler
		hikaye	değmeliydim	değmeliydin	değmeliydi	değmeliydik	değmeliydiniz	değmeliydiler
		rivayet	değmeliymişim	değmeliymişsin	değmeliymiş	değmeliymişiz	değmeliymişsiniz	değmeliymişler
		şart	değmeliysem	değmeliysen	değmeliyse	değmeliysek	değmeliyseniz	değmeliyseler değmelilerse
	emir	basit	—	değ	değsin	—	değin değiniz	değsinler
		hikaye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—
olumsuz çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	değmedim	değmedin	değmedi	değmedik	değmediniz	değmediler
		hikaye	değmediydim	değmediydin	değmediydi	değmediydik	değmediydiniz	değmediydiler
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	değmediysem	değmediysen	değmediyse	değmediysek	değmediyseniz	değmediyseler değmedilerse
	belirsiz geçmiş	basit	değmemişim	değmemişsin	değmemiş	değmemişiz	değmemişsiniz	değmemişler
		hikaye	değmemiştim	değmemiştin	değmemişti	değmemiştik	değmemiştiniz	değmemiştiler
		rivayet	değmemişmişim	değmemişmişsin	değmemişmiş	değmemişmişiz	değmemişmişsiniz	değmemişmişler
		şart	değmemişsem	değmemişsen	değmemişse	değmemişsek	değmemişseniz	değmemişseler değmemişlerse
	geniş	basit	değmem	değmezsin	değmez	değmeyiz	değmezsiniz	değmezler
		hikaye	değmeydim	değmezdin	değmezdi	değmeydik	değmezdiniz	değmezdiler
		rivayet	değmeymişim	değmezmişsin	değmezmiş	değmeymişiz	değmezmişsiniz	değmezmişler
		şart	değmeysem	değmezsen	değmezse	değmeysek	değmezseniz	değmezseler değmezlerse
	şimdiki	basit	değmiyorum	değmiyorsun	değmiyor	değmiyoruz	değmiyorsunuz	değmiyorlar
		hikaye	değmiyordum	değmiyordun	değmiyordu	değmiyorduk	değmiyordunuz	değmiyordular
		rivayet	değmiyormuşum	değmiyormuşsun	değmiyormuş	değmiyormuşuz	değmiyormuşsunuz	değmiyormuşlar
		şart	değmiyorsam	değmiyorsan	değmiyorsa	değmiyorsak	değmiyorsanız	değmiyorsalar değmiyorlarsa
	gelecek	basit	değmeyeceğim	değmeyeceksin	değmeyecek	değmeyeceğiz	değmeyeceksiniz	değmeyecekler
		hikaye	değmeyecektim	değmeyecektin	değmeyecekti	değmeyecektik	değmeyecektiniz	değmeyecektiler
		rivayet	değmeyecekmişim	değmeyecekmişsin	değmeyecekmiş	değmeyecekmişiz	değmeyecekmişsiniz	değmeyecekmişler
		şart	değmeyeceksem	değmeyeceksen	değmeyecekse	değmeyeceksek	değmeyecekseniz	değmeyecekseler değmeyeceklerse
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	değmeyeyim	değmeyesin	değmeye	değmeyelim	değmeyesiniz	değmeyeler
		hikaye	değmeyeydim	değmeyeydin	değmeyeydi	değmeyeldim	değmeyeydiniz	değmeyeydiler
		rivayet	değmeyeymişim	değmeyeymişsin	değmeyeymiş	değmeyelmişim	değmeyeymişsiniz	değmeyeymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	değmesem	değmesen	değmese	değmesek	değmeseniz	değmeseler
		hikaye	değmeseydim	değmeseydin	değmeseydi	değmeseydik	değmeseydiniz	değmeseydiler
		rivayet	değmeseymişim	değmeseymişsin	değmeseymiş	değmeseymişiz	değmeseymişsiniz	değmeseymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	değmemeliyim	değmemelisin	değmemeli	değmemeliyiz	değmemelisiniz	değmemeliler
		hikaye	değmemeliydim	değmemeliydin	değmemeliydi	değmemeliydik	değmemeliydiniz	değmemeliydiler
		rivayet	değmemeliymişim	değmemeliymişsin	değmemeliymiş	değmemeliymişiz	değmemeliymişsiniz	değmemeliymişler
		şart	değmemeliysem	değmemeliysen	değmemeliyse	değmemeliysek	değmemeliyseniz	değmemeliyseler değmemelilerse
	emir	basit	—	değme	değmesin	—	değmeyin değmeyiniz	değmesinler
		hikaye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—

Zıt anlamlılar

• değmemek

Deyimler

• (dokunmak, temas etmek): göz değmek

Türetilmiş kavramlar

• değdirmek, değebilmek, değivermek, değilmek

Çeviriler

dokunmak

• Almanca: berühren (de)
• Azerice: dəymək (az), toxunmaq (az)
• Eski Türkçe: kırçalmak‎ (otk) (kırçalmak)
• İngilizce: to touch (en)
• İsveççe: att beröra (sv)
• Türkmence: değmek (tk)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumu: "değmek"

Türkmence

Eylem

değmek

1. değmek, dokunmak
2. eş değerde olmak

Kaynakça

• Atacanov, Ata (1922). Türkmendolu Yir Sözlüğü.