鮎

Japonca

Kanji

鮎

(kişi adları “Jinmeiyō” kanji)

1. ayu balığı
2. kedi balığı

Okunuşları

• Go-on: ねん (nen)^{←ねん (nen, geleneksel)←ねむ (nemu, antik)}
• Kan-on: でん (den)^{←でん (den, geleneksel)←でむ (demu, antik)}
• Kun: あい (ai, 鮎); あゆ (ayu, 鮎); なまず (namazu, 鮎)^{←なまづ (namadu, geleneksel)}

Köken 1

Sözcükteki Kanji karakterleri
鮎
あゆ Jinmeiyō
kun’yomi

Vikipedi

鮎 hakkında Japonca Vikipedi'de ansiklopedik bilgi bulabilirsiniz.

鮎 (ayu, ai): the ayu or ayu balığı.

Eski Japonca bilinmeyen bir sözcüğünden devralındı.

• Yaygınca bilinen bir köken bilgisine göre ayu, 饗 (ae, “birini yemek için ağırlamak”) sözcüğünden türemektedir, Shinto davetlerinde bu balığın kullanılması buna bir gönderme olabilir. Yine de, bu sözcük eski zamanlarda ape diye okunmuş olabilir ve bu ape daha sonradan ahe olmuş, ardından da Muromachi döneminde birçok sözcükte olduğu gibi -he hecesi -ye şekline dönüşmüş olabilir, öte yandan ayu sözcüğü Nihon Shoki (720 MS) eserinde balık olarak görülmektedir ve bu değişimin gerçekleşmesine yetişemeyecek kadar eskidir.
• Başka bir yaygın köken bilgisine göre ayu sözcüğü Eski Japonca dilindeki 落ゆ (ayu, “düşmek, fındıkların ağaçtan düştüğü gibi; aşağı kaymak, akan bir sıvı gibi”), ayu sonbaharda yumurtlamak için akıntıya karşı yüzmek şeklinde tanımlanır. Bazı kaynaklar bunun çok da gerçekleşmeyecek bir olay olduğunu savunduğu için bu köken açıklamasının çok da doğru olmadığını söyler. Fakat, ayu sözünün aşağı akarak göç etme anlamında dair türevleri mevcuttur, mesela 落鮎 (ochiayu, “ayu yumurtlamak için akış aşağı göç etmek”) ve 鮎落つ (ayuotsu, “ayu yumurtlamak için akış aşağı göç etmek”), ve bu sözcüklerin, bu olayın kültürel açıdan önemli bir yere sahip olduğunu savunduklarından dolayı 落ゆ (ayu) türemesi mümkün olabilir.
• Bir başka sav ise, balığın ne kadar hızlı hareket etmesine gönderme olabilecek şekilde der ki Aynuca アイ (ay, “ok”) sözcüğünden nakledildi. Ayrıca aşağıdaki Japonca ai oknuşuna bakınız.

Ayu balığının Japonya'ya özel bir tür oluşundan dolayı 鮎 (鮎) okunuşu, balığın (魚 (魚)) o alanı kendine ait bellemesi (占 (占)) anlamında türemiş olabilir. Başka bir hikaye de der ki, İmparatoriçe Jingū bir ayu yakalamıştır ve bir savaşın sonucunu kehanet olarak öğrenmiştir (ayrıca 占 (占) şeklinde de okunur), ama bu muhtemelen bir halk etimolojisi. Çin'de veya başka bir yerde, 鮎 (鮎) karakteri direkt olarak kedi balığı olarak tanımlanır.

年魚 (年魚) kanji okunuşu balığın ortalama olarak yaşamının bir yıl sürmesine dayanır.

香魚 (香魚) kanji okunuşu ise etin tatlı bir tadı olmasından gelir.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): [a̠jɯ̟ᵝ]

Farklı yazılışlar

• 年魚 (年魚), 香魚 (香魚)

Ad

鮎(あゆ) (ayu)

1. (balıklar) ayu balığı, Plecoglossus altivelis

Uğradığı değişimler

• 鮎掛(あゆかけ) (ayukake): ayu yakalamak: kanca ve olta ile ayu balığını tutmak
• 鮎寄(あゆよせ) (ayuyose): 鮎豆腐 (ayu-dōfu) sözcüğünün farklı yazılışı; aşağıya bakınız
• 鮎擬(あゆもどき) (ayumodoki): Parabotia curtus (eski adıyla Leptobotia curta) veya ayumodoki; ayu balığından yapılan bir etli yemek türü
• 鮎汲(あゆくみ) (ayu kumi): Mart veya Nisan'da akıntı yönünde yüzen genç ayu balıklarını kutupta tutmak için ağ kullanmak
• 鮎祭(あゆまつり) (ayu matsuri): önceden beşinci kameri ayın beşinde Ise Tapınağında yapılan bir festival
• 鮎刺(あゆさし) (ayusashi): 小鰺刺 (koajisashi, “küçük denizkırlangıcı”) sözcüğünün farklı yazılışı
• 鮎子(あゆこ) (ayuko): ayu kızartması; ayu balığı için kullanılan bir sevgi ifadesi
• 鮎鷹(あゆたか) (ayutaka): 小鰺刺 (koajisashi, “küçük denizkırlangıcı”) sözcüğünün farklı yazılışı
• 鮎(あゆ)豆腐(どうふ) (ayu-dōfu): büyük ayu sandviçi
• 鮎(あゆ)落(お)つ (ayuotsu): yumurtlamak için akıntıya karşı yüzen ayu
• 鮎籠(あゆかご) (ayu kago): bir ayu sepeti, bambudan yapılır ve altında dar bir boşluğu olur, eski zamanlarda ayu balığını yakalamak için kullanılmıştır
• 鮎鮨(あゆずし) (ayuzushi): ayu balığından yapılan bir tür suşi
• 落鮎(おちあゆ) (ochiayu): akıntıya karşı yüzerek göç eden ayu

Köken 2

Sözcükteki Kanji karakterleri
鮎
あい Jinmeiyō
kun’yomi

ayu söylenişinin eski çeşidi. Asıl söyleniş bu da olabilir.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): [a̠i]

Ad

鮎(あい) (ai)

1. (') ayu balığı, Plecoglossus altivelis

Kullanım notları

Bazı birleşik sözcüklerde görülür. Genel olarak tek başına kullanılmaz.

Uğradığı değişimler

• 鮎並(あいなめ) (ainame), 鮎(あい)魚女(なめ) (ainame): bir deniz alası, bir tür denizci balığı, ayu balığına benzerliklerinden dolayı bu adı almıştır
• 鮎鷹(あいたか) (aitaka): 小鰺刺 (koajisashi, “küçük denizkırlangıcı”) sözcüğünün farklı yazılışı

Köken 3

Sözcükteki Kanji karakterleri
鮎
なまず Jinmeiyō
kun’yomi

鮎 kanji okunuşu, ayu balığının Japonya'ya özgü olmasından gelmektedir. Çin'de veya başka bir yerde, 鮎 (鮎) karakteri direkt olarak kedi balığı olarak tanımlanır. Japonca namazu sözcüğü hakkındaki daha ayrıntılı bilgiler için 鯰 (鯰) maddesine bakın.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): [na̠ma̠zɨᵝ]

Ad

鮎(なまず) (namazu) (geleneksel kana なまづ)

1. 鯰 (namazu) kavramının farklı yazılışı (nadiren): kedi balığı