鮎

Japonca[değiştir]

Kanji[değiştir]

Ayrıca bakınız:

Kategori:Japonca 鮎 karakterini içeren sözcükler

鮎

(kişi adları “Jinmeiyō” kanji)

ayu balığı
kedi balığı

Okunuşları[değiştir]

Go-on: ねん (nen)^{←ねん (nen, geleneksel)}^{←ねむ (nemu, antik)}
Kan-on: でん (den)^{←でん (den, geleneksel)}^{←でむ (demu, antik)}
Kun: あい (ai, 鮎); あゆ (ayu, 鮎); なまず (namazu, 鮎)^{←なまづ (namadu, geleneksel)}

Köken 1[değiştir]

Sözcükteki Kanji karakterleri
鮎
あゆ Jinmeiyō
kun’yomi

Vikipedi

鮎 hakkında Japonca Vikipedi'de ansiklopedik bilgi bulabilirsiniz.

Eski Japonca bilinmeyen bir sözcüğünden devralındı.

Yaygınca bilinen bir köken bilgisine göre ayu, 饗 (ae, “birini yemek için ağırlamak”) sözcüğünden türemektedir, Shinto davetlerinde bu balığın kullanılması buna bir gönderme olabilir.^[1] Yine de, bu sözcük eski zamanlarda ape diye okunmuş olabilir ve bu ape daha sonradan ahe olmuş, ardından da Muromachi döneminde birçok sözcükte olduğu gibi -he hecesi -ye şekline dönüşmüş olabilir,^[2] öte yandan ayu sözcüğü Nihon Shoki (720 MS) eserinde balık olarak görülmektedir ve bu değişimin gerçekleşmesine yetişemeyecek kadar eskidir.
Başka bir yaygın köken bilgisine göre ayu sözcüğü Eski Japonca dilindeki 落ゆ (ayu, “düşmek, fındıkların ağaçtan düştüğü gibi; aşağı kaymak, akan bir sıvı gibi”), ayu sonbaharda yumurtlamak için akıntıya karşı yüzmek şeklinde tanımlanır.^[1] Bazı kaynaklar bunun çok da gerçekleşmeyecek bir olay olduğunu savunduğu için bu köken açıklamasının çok da doğru olmadığını söyler.^[3] Fakat, ayu sözünün aşağı akarak göç etme anlamında dair türevleri mevcuttur, mesela 落鮎 (ochiayu, “ayu yumurtlamak için akış aşağı göç etmek”) ve 鮎落つ (ayuotsu, “ayu yumurtlamak için akış aşağı göç etmek”), ve bu sözcüklerin, bu olayın kültürel açıdan önemli bir yere sahip olduğunu savunduklarından dolayı 落ゆ (ayu) türemesi mümkün olabilir.
Bir başka sav ise, balığın ne kadar hızlı hareket etmesine gönderme olabilecek şekilde der ki Aynuca アイ (ay, “ok”) sözcüğünden nakledildi. Ayrıca aşağıdaki Japonca ai oknuşuna bakınız.

Ayu balığının Japonya'ya özel bir tür oluşundan dolayı 鮎 (鮎) okunuşu, balığın (魚 (魚)) o alanı kendine ait bellemesi (占 (占)) anlamında türemiş olabilir. Başka bir hikaye de der ki, İmparatoriçe Jingū bir ayu yakalamıştır ve bir savaşın sonucunu kehanet olarak öğrenmiştir (ayrıca 占 (占) şeklinde de okunur), ama bu muhtemelen bir halk etimolojisi. Çin'de veya başka bir yerde, 鮎 (鮎) karakteri direkt olarak kedi balığı olarak tanımlanır.^[2]

年魚 (年魚) kanji okunuşu balığın ortalama olarak yaşamının bir yıl sürmesine dayanır.^[2]^[4]

香魚 (香魚) kanji okunuşu ise etin tatlı bir tadı olmasından gelir.^[4]

Söyleniş[değiştir]

IPA^(anahtar): [a̠jɯ̟ᵝ]

Farklı yazılışlar[değiştir]

年魚 (年魚), 香魚 (香魚)

Ad[değiştir]

鮎(あゆ) (ayu)

(balıklar) ayu balığı, Plecoglossus altivelis

Uğradığı değişimler[değiştir]

鮎掛(あゆかけ) (ayukake): ayu yakalamak: kanca ve olta ile ayu balığını tutmak
鮎寄(あゆよせ) (ayuyose): 鮎豆腐 (ayu-dōfu) sözcüğünün farklı yazılışı; aşağıya bakınız
鮎擬(あゆもどき) (ayumodoki): Parabotia curtus (eski adıyla Leptobotia curta) veya ayumodoki; ayu balığından yapılan bir etli yemek türü
鮎汲(あゆくみ) (ayu kumi): Mart veya Nisan'da akıntı yönünde yüzen genç ayu balıklarını kutupta tutmak için ağ kullanmak
鮎祭(あゆまつり) (ayu matsuri): önceden beşinci kameri ayın beşinde Ise Tapınağında yapılan bir festival
鮎刺(あゆさし) (ayusashi): 小鰺刺 (koajisashi, “küçük denizkırlangıcı”) sözcüğünün farklı yazılışı
鮎子(あゆこ) (ayuko): ayu kızartması; ayu balığı için kullanılan bir sevgi ifadesi
鮎鷹(あゆたか) (ayutaka): 小鰺刺 (koajisashi, “küçük denizkırlangıcı”) sözcüğünün farklı yazılışı
鮎(あゆ)豆腐(どうふ) (ayu-dōfu): büyük ayu sandviçi
鮎(あゆ)落(お)つ (ayuotsu): yumurtlamak için akıntıya karşı yüzen ayu
鮎籠(あゆかご) (ayu kago): bir ayu sepeti, bambudan yapılır ve altında dar bir boşluğu olur, eski zamanlarda ayu balığını yakalamak için kullanılmıştır
鮎鮨(あゆずし) (ayuzushi): ayu balığından yapılan bir tür suşi
落鮎(おちあゆ) (ochiayu): akıntıya karşı yüzerek göç eden ayu

Köken 2[değiştir]

Sözcükteki Kanji karakterleri
鮎
あい Jinmeiyō
kun’yomi

ayu söylenişinin eski çeşidi. Asıl söyleniş bu da olabilir.

Söyleniş[değiştir]

IPA^(anahtar): [a̠i]

Ad[değiştir]

鮎(あい) (ai)

(') ayu balığı, Plecoglossus altivelis

Kullanım notları[değiştir]

Bazı birleşik sözcüklerde görülür. Genel olarak tek başına kullanılmaz.

Uğradığı değişimler[değiştir]

鮎並(あいなめ) (ainame), 鮎(あい)魚女(なめ) (ainame): bir deniz alası, bir tür denizci balığı, ayu balığına benzerliklerinden dolayı bu adı almıştır
鮎鷹(あいたか) (aitaka): 小鰺刺 (koajisashi, “küçük denizkırlangıcı”) sözcüğünün farklı yazılışı

Köken 3[değiştir]

Sözcükteki Kanji karakterleri
鮎
なまず Jinmeiyō
kun’yomi

鮎 kanji okunuşu, ayu balığının Japonya'ya özgü olmasından gelmektedir. Çin'de veya başka bir yerde, 鮎 (鮎) karakteri direkt olarak kedi balığı olarak tanımlanır.^[2] Japonca namazu sözcüğü hakkındaki daha ayrıntılı bilgiler için 鯰 (鯰) maddesine bakın.

Söyleniş[değiştir]

IPA^(anahtar): [na̠ma̠zɨᵝ]

Ad[değiştir]

鮎(なまず) (namazu) (geleneksel kana なまづ)

鯰 (namazu) kavramının farklı yazılışı (nadiren): kedi balığı

Kaynakça[değiştir]

↑ ^a ^b 1988: あて字のおもしろ雑学 (İlginç Ateji Bilgileri, Japonca), Freelance Trivia Writers, p.46, Nagaokashoten, Ltd.
↑ ^a ^b ^c ^ç 1988, 国語大辞典（新装版） (Kokugo Dai Jiten, Revised Edition) (Japonca), Tōkyō: Shogakukan
↑ Gogen Allguide, http://gogen-allguide.com/a/ayu_sakana.html
↑ ^a ^b 2006, 大辞林 (Daijirin), Üçüncü Baskı (Japonca), Tōkyō: Sanseidō, →ISBN

[ateji-1] 1988: あて字のおもしろ雑学 (İlginç Ateji Bilgileri, Japonca), Freelance Trivia Writers, p.46, Nagaokashoten, Ltd.

[KDJ-2] ç 1988, 国語大辞典（新装版） (Kokugo Dai Jiten, Revised Edition) (Japonca), Tōkyō: Shogakukan

[3] Gogen Allguide, http://gogen-allguide.com/a/ayu_sakana.html

[DJR-4] 2006, 大辞林 (Daijirin), Üçüncü Baskı (Japonca), Tōkyō: Sanseidō, →ISBN

[1]

[2]

[3]

[4]