Vikisözlük:Osmanlı Türkçesi içerik politikası
Bu yönerge Osmanlı Türkçesi maddelerinin nasıl olması gerektiğine ilişkin bir yönergedir. Bu yönergenin amacı Osmanlı Türkçesi maddelerini bir standarda ulaştırmaktır.
Yazım
[değiştir]Elif (ا) ve varyantlarının kullanımı
[değiştir]Osmanlı Türkçesi maddelerinin başlıklarında sadece 3 tür elif kullanılır: Asıl elif (ا), medli elif (آ) ve hemzeli elif (أ). Bunlar dışındaki elif varyantları kullanılmaz. Eğer madde elif ile başlıyorsa asıl elif veya medli elif ile başlamalıdır, hemzeli elif ile değil. Hemzeli elif yerine asıl elif'i kullanın. Hemzeli elif'i ilk harfin dışındaki yerlerde kullanın.
Kef (ك) ve varyantlarının kullanımı
[değiştir]Osmanlı Türkçesi maddelerinde başlıkta kullanılabilecek tek harf asıl kef (ك) harfidir. Bunun dışındaki hiçbir varyant madde başlıklarında kullanılamaz. Her ne kadar Osmanlı Türkçesinde گ ve ڭ harfleri bulunsa da bunları başlık başlarında göstermelisiniz, madde başlıklarında değil.
Ye (ی) ve varyantlarının kullanımı
[değiştir]Osmanlı Türkçesi terimlerinde sadece bu ی harfi kullanılmalıdır. Bu harf Arapçada bulunan ى ve ي harflerine görüntü ve yazım olarak çok benzer ancak bu iki harfi kullanmayın.
Harekelerin kullanımı
[değiştir]Osmanlı Türkçesi maddelerinde başlıkta harekeler kullanılmaz. Harekeli yazımlar sadece başlık başlarında kullanılabilir.
İçerik
[değiştir]Anlamlar bölümünden önce
[değiştir]Diğer tüm maddeler gibi Osmanlı Türkçesi maddeleri de girdilerin biçimi politikasına uymak zorundadır. Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin aksine Türkçe kökenli sözcüklerin birden fazla yazımı olabilir. Bunu "Farklı yazılışlar" başlığında belirtebilirsiniz. Kökenini biliyorsanız "Köken" başlığı altında bilgi verin.
Başlık başı ve anlamlar bölümü
[değiştir]Başlık başı
[değiştir]Söz türü başlığının hemen altına uygun bir başlık başı seçin. Örneğin madde bir adsa {{ota-ad}} şablonunu kullanın. Eğer söz türüne özel bir başlık başı yoksa {{başlık başı|ota|...}} şeklinde kullanabilirsiniz. Osmanlı Türkçesi maddelerine özel başlık başı şablonlarında genelde ilk parametre transliterasyon parametresidir.
Aksanlı karakterler
[değiştir]Osmanlı Türkçesi sözcüklerinde aksanlı karakterler madde başlıklarında değil, başlık başlarında gösterilmelidir.
- Kef'in varyantları: Eğer sözcükte گ veya ڭ harflerinden biri veya her ikisi varsa bunlar madde başlığında değil başlık başında gösterilmelidir. Başlık başı şablonlarındaki
|baş=parametresiyle bunu belirtin. Örneğin كوكل maddesinin başlık başı{{ota-ad|göŋül|baş=گوڭل}}şeklinde olmalıdır. - İki üstünlü belirteçler: Bazı Arapça kökenli sözcüklerde iki üstün bulunabilir. Eğer iki üstün bulunan sözcük elif ile bitiyorsa iki üstünü elif'in üzerinde gösterin, elif'ten bir önceki harfin üzerinde değil (örn. جبراً (cebren)). Eğer sonu kapalı te (ة) ile bitiyorsa iki üstünü te'nin üzerinde gösterin (örn. حقیقةً (hakîkaten)). Eğer aynı yazılışa sahip sözcüğün hem harekeli hem harekesiz okunuşu varsa ikinci yazılışı
|baş2=parametresiyle, ikinci okunuşu ise|tr2=parametresiyle gösterin (örn. حالا maddesi için{{ota-belirteç|hâlâ||baş2=حالاً|tr2=hâlen}})
Anlamlar
[değiştir]Anlamları sıralarken Türkçede genel itibariyle kullanılmakta olan anlamları yazın. Yaygın olmayan okunuşlarını yazmayın. Örneğin سماء (semâ) için sema veya semâ yazmayın, bunun yerine gök yazın. Aynı şekilde شمس (şems) sözcüğünün anlamını şems olarak değil de güneş olarak yazın. Maddelerin anlamları onların okunuşları değildir. Okunuşlarını belirteceğiniz yer, ilgili başlık başı şablonundaki transliterasyon için ayrılan bölümdür. Türkçede genel itibariyle kullanılmadığı sürece direkt okunuşlarını yazmamanız önerilir. Türkçede genel itibariyle kullanılmayan sözcükler için eğer o sözcüğü karşılayacak başka bir sözcük yoksa yaygın olmayan anlamına bağlantı verilebilir.
Transliterasyon
[değiştir]Sözcüklerin transliterasyonu onların telaffuzları değildir. Sadece eski yazıyı yeni yazıya çevirme işlemidir. Örneğin Osmanlı Türkçesindeki كتاب sözcüğü Türkiye Türkçesinde kitap anlamına gelir. Ancak bu sözcüğün transliterasyonunu kitap olarak yazmamız gerektiği anlamına gelmemektedir. Her ne kadar Türkçenin gramer kurallarına uymasa da transliterasyonu kitâb şeklinde gösterilmelidir. Çünkü buradaki amacımız eski harflerle yazılan bu sözcüğün yeni harflerdeki değerini göstermektir, anlam veya telaffuzunu değil.
| Osmanlı Türkçesi transliterasyonu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ی | ه | و | ن | م | ل | ڭ | گ | ك | ق* | ف | غ* | ع* | ظ* | ط* | ض* | ص* | ش | س | ژ | ز | ر | ذ | د | خ* | ح* | چ | ج | ث | ت | پ | ب | ا | آ | ء | ||
| ı, i, î, y | a, e, h | o, ö, u, ü, û, v | n | m | l | ŋ | g, ğ | k | k | f | g, ğ | ' | z | d, t | d, z | s | ş | s | j | z | r | z | d | h | h | ç | c | s | t | p | b | a, â, e, i | a, â, 'â | ' | ||
| *: Kendinden sonra gelen sesli harfleri her zaman kalın okutur. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- آ: Türkçe kökenli sözcüklerde genellikle cümle başında bulunur ve kısa okunduğundan dolayı transliterasyonu a'dır (örn. آرسلان (arslan)). Ancak Arapça veya Farsça kökenli sözcüklerde sözcüğün ilk harfi ise â şeklindedir (örn. آلت (âlet), آشیان (âşiyân)). Arapça kökenli olup da sözcüğün ortasında bulunuyorsa transliterasyonu 'â olur (örn. قرآن (kur'ân)).
- ا: Türkçe kökenli sözcüklerde sözcüğün ilk harfiyse eğer, okunuşuna göre e, ı, i, o, ö, u veya ü olabilir. Eğer sözcüğün başında olup da "e" diye okunuyorsa transliterasyonu e olur. Sözcüğün ortasında bulunuyor ve kısa a okunuyorsa transliterasyonu a, uzun a okutuyorsa transliterasyonu â olur.
- ض: Sözcükte d olarak okunduğu zaman d (örn. ضربه (darbe)), z olarak okunduğu zaman ise z (örn. فضیلت (fazîlet)) olarak gösterin.
- ط: d olarak okunuyorsa "d", t olarak okunuyorsa "t" şeklinde yazın. Bu harf kendinden sonra gelen sesli harfi kalın yapar.
- ع: Sözcüğün ilk veya son harfiyse bunu transliterasyonda göstermeyin. (örn. عالم (âlim) Sözcüğün ortasında ise kesme işareti (') ile gösterin. (örn. معلوم (ma'lûm))
- غ: Osmanlıca sözcüklerde g veya ğ olarak okunabilmektedir. Sözcük başında her zaman g (örn. غالب (gâlib)), sözcük sonunda ise her zaman ğ olarak okunur (örn. باغ (bağ)). Bunun dışındaki yerlerde ise sözcüğün okunuşuna göre transliterasyon yapılır. Bu harf kendinden sonra gelen sesli harfi kalın yapar.
- و: o, ö, u, ü, veya v şeklinde okunabilir ve transliterasyonu okunuşuna göre yazılır. Eğer sözcük sesli olarak başlıyorsa او şeklinde gelir. (örn. اوق (ok)).
- ه: a, e veya h olarak okunabilir. a veya e şeklinde okunduğu zaman kendinden sonra gelen harflerle birleşmez (örn. گیجهلك (gécelik)) ve Farsça tamlamalarda üzerine hemze gelir.
- ی: Transliterasyonu sözcüğün okunuşuna göre ı, i veya y olarak yazılır. Eğer sözcük uzun i olarak okunuyorsa transliterasyonu "î" olarak yazılır.