cumhuriyet

Ayrıca bakınız: Cumhuriyet

Haftanın sözcüğü – 2006, 44. hafta

Türkçe

Farklı yazılışlar

• cumhûriyet, cümhuriyet (her ikisi de eskimiş)

Köken

Osmanlı Türkçesi جمهوریت‎‎ (“cumhuriyet”), o da Arapça جُمْهُورِيَّة‎ (cümhūriyye, “cumhuriyet”). cumhur + -iyet

Söyleniş

• IPA^(anahtar): ʤʊmhuːɾɪˈjɛt, ʤʊmhuːɾɪjɛtˈleɾ

• cumhuriyet

  (dosya)

• Heceleme: cum‧hu‧ri‧yet

Ad

cumhuriyet (belirtme hâli cumhuriyeti, çoğulu cumhuriyetler)

1. (politika) devletin halk ya da halkın seçtiği temsilciler tarafından idare edilmesi esasına dayanan idare şekli; milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi.

   "Cumhuriyet fazilettir." – M. K. Atatürk

   Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'tür.

   "Türkiye devleti bir cumhuriyettir." – (Anayasa, Md. 1)

Çekimleme

cumhuriyet adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		cumhuriyet	cumhuriyetler
belirtme		cumhuriyeti	cumhuriyetleri
yönelme		cumhuriyete	cumhuriyetlere
bulunma		cumhuriyette	cumhuriyetlerde
ayrılma		cumhuriyetten	cumhuriyetlerden
tamlayan		cumhuriyetin	cumhuriyetlerin
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	cumhuriyetim	cumhuriyetlerim
	belirtme	cumhuriyetimi	cumhuriyetlerimi
	yönelme	cumhuriyetime	cumhuriyetlerime
	bulunma	cumhuriyetimde	cumhuriyetlerimde
	ayrılma	cumhuriyetimden	cumhuriyetlerimden
	tamlayan	cumhuriyetimin	cumhuriyetlerimin
2. tekil	yalın	cumhuriyetin	cumhuriyetlerin
	belirtme	cumhuriyetini	cumhuriyetlerini
	yönelme	cumhuriyetine	cumhuriyetlerine
	bulunma	cumhuriyetinde	cumhuriyetlerinde
	ayrılma	cumhuriyetinden	cumhuriyetlerinden
	tamlayan	cumhuriyetinin	cumhuriyetlerinin
3. tekil	yalın	cumhuriyeti	cumhuriyetleri
	belirtme	cumhuriyetini	cumhuriyetlerini
	yönelme	cumhuriyetine	cumhuriyetlerine
	bulunma	cumhuriyetinde	cumhuriyetlerinde
	ayrılma	cumhuriyetinden	cumhuriyetlerinden
	tamlayan	cumhuriyetinin	cumhuriyetlerinin
1. çoğul	yalın	cumhuriyetimiz	cumhuriyetlerimiz
	belirtme	cumhuriyetimizi	cumhuriyetlerimizi
	yönelme	cumhuriyetimize	cumhuriyetlerimize
	bulunma	cumhuriyetimizde	cumhuriyetlerimizde
	ayrılma	cumhuriyetimizden	cumhuriyetlerimizden
	tamlayan	cumhuriyetimizin	cumhuriyetlerimizin
2. çoğul	yalın	cumhuriyetiniz	cumhuriyetleriniz
	belirtme	cumhuriyetinizi	cumhuriyetlerinizi
	yönelme	cumhuriyetinize	cumhuriyetlerinize
	bulunma	cumhuriyetinizde	cumhuriyetlerinizde
	ayrılma	cumhuriyetinizden	cumhuriyetlerinizden
	tamlayan	cumhuriyetinizin	cumhuriyetlerinizin
3. çoğul	yalın	cumhuriyeti cumhuriyetleri
	belirtme	cumhuriyetini cumhuriyetlerini
	yönelme	cumhuriyetine cumhuriyetlerine
	bulunma	cumhuriyetinde cumhuriyetlerinde
	ayrılma	cumhuriyetinden cumhuriyetlerinden
	tamlayan	cumhuriyetinin cumhuriyetlerinin

Kısaltmalar

• Cum.

Üst kavramlar

• devlet, idare, idare etme, yönetme, yönetim
• devlet biçimi, devlet şekli, idare şekli, yönetim biçimi

Yan kavramlar

• demokrasi, krallık, imparatorluk, monarşi, oligarşi, mutlakiyet, diktatörlük, saltanat

Alt kavramlar

• yasama, yürütme, yargı
• bakanlar kurulu, hükûmet, meclis, parlamento, TBMM
• bakan, başbakan, cumhurbaşkanı, milletvekili, seçim, vekil

Sözcük birliktelikleri

• Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyet Üniversitesi (Sivas)
• Cumhuriyet dönemi, Cumhuriyet balosu, Cumhuriyet mahallesi, Cumhuriyet tarihi, Cumhuriyet şiirleri
• Türkiye Cumhuriyeti, Cumhuriyet Bayramı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türk Cumhuriyetleri

Türetilmiş kavramlar

• cumhurbaşkanı, cumhurî, cumhuriyetçi

İlgili sözcükler

• cumhur, cumhur-u ulema, cemahiriye

Çeviriler

bir yönetim biçimi

• Afrikanca: republiek (af)
• Almanca: Republik (de) d
• Arapça: جُمْهُورِيَّة‎ (ar) d (cümhūriyye)
• Azerice: cümhuriyyət (az), respublika (az)
• Bretonca: republik (br) d
• Bulgarca: република (bg) (republika)
• Çince: 共和国 (zh); 共和國 (zh) (gònghéguó)
• Danca: republik (da)
• Endonezce: republik (id)
• Esperanto: respubliko (eo)
• Farsça: جمهوری‎ (fa)
• Fince: tasavalta (fi)
• Fransızca: république (fr) d
• Galce: gweriniaeth (cy)
• Galiçyaca: república (gl)
• Gucaratça: ગણતંત્ર (gu) (gaṇtantra)
• Hollandaca: republiek (nl)
• Hintçe: गणतंत्र (hi) (gaṇtantra)
• İbranice: מדינה‎ (he)
• İngilizce: republic (en)
• İrlandaca: poblacht (ga)

• İspanyolca: república (es) d
• İsveççe: republik (sv) g
• İtalyanca: repubblica (it) d
• Japonca: 共和国 (ja), きょうわこく (ja) (kyōwakoku)
• Katalanca: república (ca) d
• Korece: 공화국 (ko) (gonghwaguk)
• Latince: respublica (la), res publica (la)
• Lehçe: republika (pl) d, rzeczpospolita (pl) d
• Litvanca: respublika (lt) d
• Norveççe:

  Bokmål: republikk (no) e

• Macarca: köztársaság (hu)
• Marathi dili: प्रजासत्ताक गणराज्य (mr) (prajāsattāk gaṇrājya)
• Osmanlı Türkçesi: جمهوریت‎ (ota)
• Piyemontece: repùblica (pms) d
• Portekizce: república (pt) d
• Rusça: республика (ru) (respublika)
• Sanskritçe: प्रजाप्रभुत्वं (sa) (prajāprabhutvaṃ)
• Sırp-Hırvatça: република (sh), republika (sh)
• Slovence: republika (sl)
• Tatarca: cömhüriät (tt)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumu: "cumhuriyet"
• Nişanyan Sözlük: "cumhuriyet"

Ek okumalar

• Vikipedi'de cumhuriyet