cumhuriyet

Ayrıca bakınız: Cumhuriyet

Haftanın sözcüğü – 2006, 44. hafta

Türkçe

Farklı yazılışlar

• cumhûriyet, cümhuriyet (her ikisi de eskimiş)

Köken

Osmanlı Türkçesi جمهوریت‎‎ (“cumhuriyet”), o da Arapça جُمْهُورِيَّة‎ (cümhūriyye, “cumhuriyet”). cumhur + -iyet

Söyleniş

• IPA^(anahtar): ʤʊmhuːɾɪˈjɛt, ʤʊmhuːɾɪjɛtˈleɾ

• cumhuriyet

  (dosya)

• Heceleme: cum‧hu‧ri‧yet

Ad

cumhuriyet (belirtme hâli cumhuriyeti, çoğulu cumhuriyetler)

1. (politika) devletin halk ya da halkın seçtiği temsilciler tarafından idare edilmesi esasına dayanan idare şekli; milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi.

   "Cumhuriyet fazilettir." – M. K. Atatürk

   Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'tür.

   "Türkiye devleti bir cumhuriyettir." – (Anayasa, Md. 1)

Çekimleme

cumhuriyet adının çekimi

	tekil	çoğul
yalın	cumhuriyet	cumhuriyetler
belirtme	cumhuriyeti	cumhuriyetleri
yönelme	cumhuriyete	cumhuriyetlere
bulunma	cumhuriyette	cumhuriyetlerde
ayrılma	cumhuriyetten	cumhuriyetlerden
tamlayan	cumhuriyetin	cumhuriyetlerin
iyelik
	tekil	çoğul
1. tekil (benim)	cumhuriyetim	cumhuriyetlerim
2. tekil (senin)	cumhuriyetin	cumhuriyetlerin
3. tekil (onun)	cumhuriyeti	cumhuriyetleri
1. çoğul (bizim)	cumhuriyetimiz	cumhuriyetlerimiz
2. çoğul (sizin)	cumhuriyetiniz	cumhuriyetleriniz
3. çoğul (onların)	cumhuriyeti cumhuriyetleri

Kısaltmalar

• Cum.

Üst kavramlar

• devlet, idare, idare etme, yönetme, yönetim
• devlet biçimi, devlet şekli, idare şekli, yönetim biçimi

Yan kavramlar

• demokrasi, krallık, imparatorluk, monarşi, oligarşi, mutlakiyet, diktatörlük, saltanat

Alt kavramlar

• yasama, yürütme, yargı
• bakanlar kurulu, hükûmet, meclis, parlamento, TBMM
• bakan, başbakan, cumhurbaşkanı, milletvekili, seçim, vekil

Sözcük birliktelikleri

• Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyet Üniversitesi (Sivas)
• Cumhuriyet dönemi, Cumhuriyet balosu, Cumhuriyet mahallesi, Cumhuriyet tarihi, Cumhuriyet şiirleri
• Türkiye Cumhuriyeti, Cumhuriyet Bayramı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türk Cumhuriyetleri

Türetilmiş kavramlar

• cumhurbaşkanı, cumhurî

İlgili sözcükler

• cumhur, cumhur-u ulema, cemahiriye

Çeviriler

bir yönetim biçimi

• Afrikanca: republiek (af)
• Almanca: Republik (de) d
• Arapça: جُمْهُورِيَّة‎ (ar) d (cümhūriyye)
• Azerice: cümhuriyyət (az), respublika (az)
• Bretonca: republik (br) d
• Bulgarca: република (bg) (republika)
• Çince: 共和国 (zh); 共和國 (zh) (gònghéguó)
• Danca: republik (da)
• Endonezce: republik (id)
• Esperanto: respubliko (eo)
• Farsça: جمهوری‎ (fa)
• Fince: tasavalta (fi)
• Fransızca: république (fr) d
• Galce: gweriniaeth (cy)
• Galiçyaca: república (gl)
• Gucaratça: ગણતંત્ર (gu) (gaṇtantra)
• Hollandaca: republiek (nl)
• Hintçe: गणतंत्र (hi) (gaṇtantra)
• İbranice: מדינה‎ (he)
• İngilizce: republic (en)
• İrlandaca: poblacht (ga)

• İspanyolca: república (es) d
• İsveççe: republik (sv) g
• İtalyanca: repubblica (it) d
• Japonca: 共和国 (ja), きょうわこく (ja) (kyōwakoku)
• Katalanca: república (ca) d
• Korece: 공화국 (ko) (gonghwaguk)
• Latince: respublica (la), res publica (la)
• Lehçe: republika (pl) d, rzeczpospolita (pl) d
• Litvanca: respublika (lt) d
• Norveççe:

  Bokmål: republikk (no) e

• Macarca: köztársaság (hu)
• Marathi dili: प्रजासत्ताक गणराज्य (mr) (prajāsattāk gaṇrājya)
• Osmanlı Türkçesi: جمهوریت‎ (ota)
• Piyemontece: repùblica (pms) d
• Portekizce: república (pt) d
• Rusça: республика (ru) (respublika)
• Sanskritçe: प्रजाप्रभुत्वं (sa) (prajāprabhutvaṃ)
• Sırp-Hırvatça: република (sh), republika (sh)
• Slovence: republika (sl)
• Tatarca: cömhüriät (tt)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumu: "cumhuriyet"
• Nişanyan Sözlük: "cumhuriyet"

Ek okumalar

• Vikipedi'de cumhuriyet