Tartışma:cumhuriyet
- [1] Halk ya da seçilen temsilciler tarafından yönetilen devlet.
- [2] Monarşik olmayan rejimlere verilen genel ad.
Birlikte düşünelim, [2] nolu anlamın eklenmesi ne kadar anlamlı? [2] nolu anlamda da tanımlanan devlet, yani "monarşik olmayan devlet" [1] nolu tanımda belirlenen "halkın kendisi" ya da herhangi bir seçimle "seçilen temsilciler" tarafından yönetilen devletten başka bir yönetim biçimi olabilir mi?
Kısacası, ya monarşi (gücünü kendisinden ya da tanrıdan alan bir hükümdar) olacak ya da seçilen birisi (ya da birileri) tarafında yönetilen devlet olacak!
Bu nedenle [2] nolu tanımlama gereksiz diye düşünüyorum...
2. anlamı ben yeni ekledim, bildiğiniz gibi bir tanım "efradını cami, ağyarına mani" olmalıdır. ilk tanım ise mesela bariz bir şekilde "kuzey kore cumhuriyeti"ni ya da diğer cumhuriyet adını taşıyan ama halkın yönetimde söz sahibi olmadığı devletleri kapsamıyor. Dolayısıyla 2. tanım daha geniş ve doğru. Aslında halk yönetimi daha çok demokrasi ile ilintili.
[2]inci tanım [1]i kapsıyor ama tersi doğru değil. Bu yüzden [1]inci tanım silinebilir. Ama cumhuriyet deyince türkiye'de ilk akla geleni yansıttığı için dokunmadım, buradaki tartışma sonucu bu karar alınabilir. --Vese 11:57, 5 Kasım 2006 (UTC)
Mesela websters in tanımına bakalım, http://www.m-w.com/dictionary/republic
a: a government having a chief of state who is not a monarch and who in modern times is usually a president
b: a government in which supreme power resides in a body of citizens entitled to vote and is exercised by elected officers and representatives responsible to them and governing according to law
gördüğünüz gibi websters de ikili tanım kullanmış, sadece sırası değişik, ki biz de sıra değişikliğini düşünmeliyiz --Vese 12:14, 5 Kasım 2006 (UTC)
- Birinci tanımın "Kuzey Kore Halk cumhuriyeti" gibi ülkeleri de kapsadığını düşünüyorum, çünkü orada da her 5 yılda bir seçim yapılmakta. Kuzey Kore'nin bir cunhuriyet olduğuna kuşku yok! Ama "demokrasi" sorunu çok farklı, o ülkede Batılı anlamda demokrasi olmadığı ise kesin. Kuzey Kore örneği sanırım doğru değil. Ama eski Saddam yönetimi örnek alınarak konuşulabilir.
- Webster neden böyle bir tanım yapmış bilmiyorum, ama "president" varsa seçim de vardır. Zaten seçim'in olmadığı bir ülkede "cumhuriyet"ten değil monarşiden bahsetmek gerekir.
- Başka bir sorun da diktatörlükler ile ilgili, bir ülkede bir grubun (oligarşi) seçimsiz iktidarı varsa ikinci tanıma göre bunu da cumhuriyet olarak adlandırmak gerekir.
- İkinci bir nokta da "tanımlar"ın özellikleriyle ilgili. İkinci tanım "dışlayı" bir yaklaşımla ele alınmış, yani ne olduğunu değil ne olmadığını söylüyor. Bunun da belirsizliğe yol açabileceği için mutlaka gerekli olmadığı durumlarda kaçınılması gereken bir tanımlama şekli olduğunu düşünüyorum. "Dışlayıcı" değil "içerici" bir tanım daha doğru olur. --Ender 12:30, 5 Kasım 2006 (UTC)
"dışlayıcı" ya da "içeririci" olmasından çok, sınırları doğru çizen bir tanım olmasına dikkat etmeliyiz. http://en.wikipedia.org/wiki/Republic :
- Often republics and monarchies are described as mutually exclusive.Defining a republic as a non-monarchy, a common short definition, is based on this idea.
demiş,
Siyaset bilimindeki en çok kabul gören tanım da budur. Mesela, AÜ SİYASAL BİLGİLER FAKÜLTESİ DERGİSİ'nde yayınlanmış bir makale, http://www.anayasa.gen.tr/monarsi.htm :
- "ÖZET: Makalede monarşi ve cumhuriyet kavramlarının dar anlamda yorumlanması savunulmaktadır. Bu yoruma göre ise, monarşi irsî bir devlet başkanının bulunduğu devlet şekli; cumhuriyet ise devlet başkanın irsî olmadığı devlet şeklidir. Böylece cumhuriyet, monarşinin tersi olarak tanımlanmaktadır. Buna karşılık, Anayasa Mahkemesi ve Türk anayasa hukuku doktrininin çoğunluğu cumhuriyet kavramının geniş yorumundan yanadırlar. Türk anayasa doktrini ve jürisprudansına göre, cumhuriyetin bir “Türk” anlaşılış tarzı vardır ve bu anlaşılış demokratik düzenin temel ilkelerini de içerir. Bu anlaşılış tarzında, cumhuriyet sadece monarşinin karşıtı değil, aynı zamanda demokrasinin eş anlamlısıdır. Bu makalede, cumhuriyetin bu anlaşılış tarzı eleştirilmektedir."
şu anki ikili tanımlama tarafsızca her iki görüşü de muhafaza ediyor, tek yapılması gereken sözlüğe düzgün bir monarşi tanımı eklemek, böylece belirsizlik ortadan kalkar, ki demin ekledim --Vese 12:51, 5 Kasım 2006 (UTC)
- Sağol Vese, bu tartışma benim için çok yararlı oldu. --Ender 16:35, 5 Kasım 2006 (UTC)
Rica ederim, ama ben birkaç itiraz daha bekliyordum :) Özellikle de "bir grubun (oligarşi) seçimsiz iktidarı varsa, buna ne denir?" konusunda, gerçekten de [2] numaralı tanım bu devlete cumhuriyet diyor. Halbuki bu tür yapılar genelde ne cumhuriyet ne de monarşi kabul edilir. Yani mükemmel bir tanıma varamıyoruz. Zaten sosyal bilimlerde her zaman mükemmel tanımlar yapmak mümkün değildir. Bu yüzden websters'e uyup iki tanımı da muhafaza etmek en doğru yol gibi duruyor, ama hangi sırayla? Katkılarınız için teşekkür ederim.--Vese 17:59, 5 Kasım 2006 (UTC)
İtiraz bekliyorsan bende itiraz hiç bitmez! :) Aslında makaleyi okuduktan sonra bu tartışmanın ne denli derin olduğunu görünce itiraz falan edemedim! :) Ama hala aklıma takılan hususu dile getireyim. "Irsi olmayan"ın "seçim"den başka bir karşıtı olabilir mi? Örneğin, askeri ya da sivil darbeler sonucu ortaya çıkan yönetimler? 2. tanıma göre bunlar de maalesef cumhuriyet! Gerçekten tanımlar yetersiz; ama konu benim açımdan açıklığa kavuşmuştur. Sözlük tanımı da aslında bu tartışmalı durumu yansıtıyor. Güzel bir madde oldu. --81.213.158.109 18:34, 5 Kasım 2006 (UTC)