çapraz

Türkçe

Köken

Farsça çep + rāst

Ön ad

çapraz (karşılaştırma daha çapraz, üstünlük en çapraz)

1. Eğik olarak birbiriyle kesişen.
2. İki taraflı, karşılıklı; çapraz ateş.

Belirteç

çapraz

1. Eğik bir biçimde:
   • "Boynuna çapraz astığı tüfeğini yokladı." - Samim Kocagöz

Ad

çapraz (belirtme hâli çaprazı, çoğulu çaprazlar)

1. Karşı tarafın yanı
   • "Oturuşunu değiştirdi, çaprazındaki masayı değil de hemen sağındakini görecek şekilde yan döndü." - Elif Şafak
2. Bir tür olta iğnesi.
3. (halk ağzı) Kopça, düğme.
4. (spor) Güreşte rakibin koltuk altından kol geçirip sarma oyunu.

Çekimleme

çapraz adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		çapraz	çaprazlar
belirtme		çaprazı	çaprazları
yönelme		çapraza	çaprazlara
bulunma		çaprazda	çaprazlarda
ayrılma		çaprazdan	çaprazlardan
tamlayan		çaprazın	çaprazların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	çaprazım	çaprazlarım
	belirtme	çaprazımı	çaprazlarımı
	yönelme	çaprazıma	çaprazlarıma
	bulunma	çaprazımda	çaprazlarımda
	ayrılma	çaprazımdan	çaprazlarımdan
	tamlayan	çaprazımın	çaprazlarımın
2. tekil	yalın	çaprazın	çaprazların
	belirtme	çaprazını	çaprazlarını
	yönelme	çaprazına	çaprazlarına
	bulunma	çaprazında	çaprazlarında
	ayrılma	çaprazından	çaprazlarından
	tamlayan	çaprazının	çaprazlarının
3. tekil	yalın	çaprazı	çaprazları
	belirtme	çaprazını	çaprazlarını
	yönelme	çaprazına	çaprazlarına
	bulunma	çaprazında	çaprazlarında
	ayrılma	çaprazından	çaprazlarından
	tamlayan	çaprazının	çaprazlarının
1. çoğul	yalın	çaprazımız	çaprazlarımız
	belirtme	çaprazımızı	çaprazlarımızı
	yönelme	çaprazımıza	çaprazlarımıza
	bulunma	çaprazımızda	çaprazlarımızda
	ayrılma	çaprazımızdan	çaprazlarımızdan
	tamlayan	çaprazımızın	çaprazlarımızın
2. çoğul	yalın	çaprazınız	çaprazlarınız
	belirtme	çaprazınızı	çaprazlarınızı
	yönelme	çaprazınıza	çaprazlarınıza
	bulunma	çaprazınızda	çaprazlarınızda
	ayrılma	çaprazınızdan	çaprazlarınızdan
	tamlayan	çaprazınızın	çaprazlarınızın
3. çoğul	yalın	çaprazı çaprazları
	belirtme	çaprazını çaprazlarını
	yönelme	çaprazına çaprazlarına
	bulunma	çaprazında çaprazlarında
	ayrılma	çaprazından çaprazlarından
	tamlayan	çaprazının çaprazlarının

Deyimler

• çapraza almak
• çapraza sarmak
• çaprazda sürmek

Birleşik sözcükler

• çapraz ateş
• çapraz kafiye
• çapraz kur
• çaprazölçer
• çapraz sorgu
• çapraz sorgulama
• göğüs çaprazı
• testere çaprazı

Çeviriler

karşı tarafın yanı

• İngilizce: across (en)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumu: "çapraz"

Türkmence

Köken

Fars. çep u rast [çep (sol) + u (ve) + rast (sağ)]

Rast kelimesi hem "sağ" hem de "doğru" anlamlarına gelir. Tıpkı yine Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan İngilizcedeki "right" ve Almancadaki "richt" kelimelerinde olduğu gibi.

Türkçedeki "rast gelmek" deyimi de yine aynı kelimeden köklenmektedir.

Ad

çapraz

1. Aykırı, çapraz, ters

Açıklamalar

• Kemankeşler çapraz ok atışıyla düşmanı imha ettiler.
• maznun, çapraz suallerle istintaka tabi tutuldu.
• çapraz tutuş, dikkat! (Askerlik terimi)

Kaynakça

• Atacanov, Ata (1922). Türkmendolu Yir Sözlüğü.

Gagavuzca

Köken

Farsça

Ön ad

çapraz

1. çapraz

Kaynakça

• Etymological Dictionaries - Andras Rajki