𐰖

Eski Türkçe

Köken 1

Bir yayın görünüşünden türetilmiştir. Ana Türkçe *yā ile karşılaştırınız.

Harf

𐰖 (y¹)

1. Eski Türkçe yazı sisteminde kalın ünlülü sözcüklerde /j/ sesi için kullanılan bir damga.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): /ɑj/
• Heceleme: ay

Köken 2

Ana Türkçe *āy (“ay”) sözcüğünden devralındı. Çuvaşça уйӑх (ujăh), Halaçça hây, Türkçe ay, Özbekçe oy, Başkurtça ай (ay) ve Yakutça ый (ıy) sözcükleri ile eş asıllıdır.

Ad

𐰖 (ay)

1. (zaman) ay
   • MS 9. yy., Irk Bitig, Kehanet 59:

     𐰖𐰃𐰞𐰴𐰀:𐱅𐰏𐰢𐰃𐰾𐰃𐰏:𐰖𐰃𐰑𐰃𐱃𐰢𐰖𐰃𐰣:𐰖𐰴𐰀:𐱅𐰏𐰢𐰃𐰾𐰃𐰏:𐰺𐱃𐰀𐱃𐰢𐰖𐰃𐰣

     yïlqa:tegmišig:yïdïtmayïn:ayqa:tegmišig:artatmayïn

     Bir yıl kalmışı kokutmayacağım ve bir ay kalmışı bozmayacağım.

Köken 3

Ana Türkçe *āy- (“söylemek”) sözcüğünden devralındı. Çuvaşça ыйт (yjt), Halaçça hâymak, Türkçe ayıtmak, Özbekçe aytmoq, Başkurtça әйтеү (äytew) ve Yakutça ый (ıy) sözcükleri ile eş asıllıdır.

Eylem

𐰖 (ay-) (üçüncü tekil şahıs geniş zaman çekimi 𐰖𐰺‎ (ayar))

1. (geçişli) söylemek, emretmek
   • MS 8. yy., Tonyukuk Yazıtı, IK7:

     𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀:𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸𐰀:𐰉𐰭𐰀:𐰖𐰑𐰃‎

     bilge:tońuquq:baŋa:aydï

     Bilge Tonyukuk bana söyledi ki:...

Türetilmiş kavramlar

• 𐰖𐱃‎ (ayt-, “söylemek”)
• 𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃‎ (ayɣučï, “sözcü”)
• 𐰖𐰸‎ (ayuq, “hükmedilen ülke, mülk”)

Kaynakça

• Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish (İngilizce), sayfa 265 ve 266, Oxford: Clarendon Press. ISBN 9634812686.

• Tekin, Talât (1968). A Grammar of Orkhon Turkic (İngilizce), sayfalar 27 ve 306, Bloomington: Indiana University. ISBN 9789757981190.

• Tekin, Talât (1993). Irk Bitig: The Book of Omens (İngilizce), sayfa 48, Wiesbaden: Otto Harrassowitz. ISBN 978-3-447-03426-5.

• Tekin, Talat (2010). Orhon Yazıtları, 4. basım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0065-0.

• Tekin, Talat (2004). Irk Bitig Eski Uygurca Fal Kitabı. Ankara: Öncü Kitap. ISBN 975-7447-11-0.