Vikisözlük:Vandalizm
- Bu sayfa Vikisözlük'e yapılan vandalizm konusuna değinmektedir. Genel anlamı için vandalizm sayfasına bakabilirsiniz.
Vikisözlük'te vandalizm, sözlüğe, bozmak amacı ile ve kasıtlı olarak içerik ekleme, silme veya değiştirme eylemidir.
En sık karşılaşılan vandalizm türü, varolan bir metni çıkarmak ya da hakaret, açık saçık yazılar veya tamamen ilgisiz bir metinle değiştirmek şeklindedir. Neyse ki bu tip vandalizm genelde kolay tespit edilir ve düzeltilir.
İyi niyetle, sözlüğü geliştirme amacıyla yapılan hatalı değişiklikler vandalizm sayılmaz. Örneğin maddeye kişisel bir yorumu bir kez eklemek vandalizm sayılmaz, bu sadece faydalı değildir ve çıkarılmalıdır. Kasıt ve kötü niyetin bariz olması gerekir.
Vandalizm Vikisözlük kurallarına göre suçtur ve tespit edilip, başa çıkılması gerekmektedir. Eğer tek başınıza başa çıkamazsanız, diğerlerinden veya hizmetlilerden yardım isteyebilirsiniz.
Bazen vandalizm bariz olmadığı gibi, büyük ve tartışmalı değişiklikler vandalizm olmayabilir. Bu gibi özel durumlarda dikkatli davranmak, hareketin sebeplerini araştırmak ve vandalizmi deliller ile ispatlamak gerekebilir.
Vandalizm ile başa çıkmak
[değiştir]Vandalizm görürseniz, değişikliği geri alın. Ayrıca, vandalın kullanıcı sayfasına da mesaj bırakın. Mesajlarınızda imzanızı (~~~~) kullanmayı unutmayın. Eğer devam ederse, hizmetlilerden birisine ya da birkaçına bildirin. Hizmetliler, ilgili vandalın erişimini belirli süreliğine durdurabilir.
Vandalizm çeşitleri
[değiştir]Vikisözlük'te en çok görülen vandalizm çeşitleri şunlardır:
- Silme
- Kısmen ya da tamamen sayfaların içini silme.
- Reklam
- Reklam amaçlı dış bağlantılar koyma. Kişisel reklam yapma.
- VandalBot
- Çok sayıda sayfada (yüzlerce sayfa) reklam amaçlı, silme amaçlı robot ya da bot diye tanımlanan programlar yardımı ile tahribat.
- Çocuksu ve saçma vandalizm
- Sayfalara mesajlar ekleme, şakalar koyma, hayali içerik ekleme.
- Sinsi vandalizm
- Tespit edilmesi zor olan vandalizm. Sayfalara yanlış bilgi girme, tarihleri değiştirme, mantıklı gibi görünen ama hatalı yazım değiştirme.
- İlgi arayan vandalizm
- Hakaretler ekleme, saldırı amaçlı kullanıcı isimleri kullanma, sayfalara dalga geçme amaçlı yazılar ekleme.
- Kullanıcı sayfası vandalizmi
- Kullanıcı sayfalarına hakaret, küfür amaçlı yazılar ekleme.
- Resim vandalizmi
- Tahrik edici, siyasi mesajlar içeren, kötü niyetli ve benzeri resimler yüklemek.
- Uyarı şablonu vandalizmi
- Kötü niyetle sayfalara uyarı şablonu eklemek ya da var olan uyarıyı kaldırmak.
- Şablon vandalizmi
- Üstte bahsedilenleri şablonlar ile yapmak.
- Sayfa ismi değiştirme vandalizmi
- Sayfaların ismini çirkin ya da alakasız bir isimle değiştirme.
- Yönlendirme vandalizmi
- Sayfaları alakasız ya da saldırı amaçlı resim ya da diğer sayfalara yönlendirme.
- Bağlantı vandalizmi
- Sayfa içindeki bağlantıları, dışarıdan bakıldığında belli olmayan ama başka bir alakasız, uygun olmayan ya da saçma sayfaya gidecek şekilde değiştirme.
- Sakınma vandalizmi
- Silinme, telif hakkı gibi sayfanın kaldırılmasına yönelik uyarıları kaldırıp sayfanın silinme riskini ortadan kaldırmaya çalışma.
- Gelişigüzel harf vandalizmi
- Sayfalara "aslkdjnsdagkljhasdlkh," örneği gibi yazılar eklemek.
- Kullanıcıların yorumlarını değiştirmek
- Başkası tarafından yazılmış yorumu ya da oyu, anlamını değiştirecek ya da yok edecek şekilde değiştirmek. (Kişisel saldırı yazılarını değiştirmek bu kapsama girmez.)
- Uyuşmazlık sebebiyle konmuş şablonları kaldırmak
- Uyuşmazlık belirten uyarı şablonları (taraflı, hatalı içerik vb.) ilgili sayfada bir problem olduğuna işaret etmek için vardır. Uyuşmazlığın çözüldüğü kesinleşmeden uyarıyı kaldırmayın. Genel kural olarak, 24 saat içinde bir uyarı etiketini bir kereden fazla kaldırmayın.
- Tartışma sayfası vandalizmi
- Tartışma sayfalarından diğerlerinin yazılarını silmek. Kişisel saldırıların silinmesi bu kapsama girmez. Kullanıcıların kendi tartışma sayfalarında yaptığı silmeler bu kapsama girmez.
- Resmi ilke/kural vandalizmi
- Toplumun onayını almadan, ya da zaten varolan toplum onayını hiçe sayarak, kendisine ters gelen Vikisözlük kurallarından bir maddeyi değiştirmek, silmek ya da madde eklemek. Anlamını değiştirmeden, maddeyi geliştirmek, daha açık hâle getirmek için düzenlemeler yapmak vandalizm sayılmaz.
- Telif hakkı vandalizmi
- Bilerek, Vikisözlük ilkesi olan telif hakkı ihlali olacak içerik eklemek. İlkeyi bilmeden yapıldıysa, vandalizm sayılmaz ama bilgilendirildikten sonra ısrar edilirse, vandalizme girer. Telif hakkı olan resimler, iyi niyet kapsamında kullanıldığında vandalizme girmezler.
- Kullanıcı ismi vandalizmi
- Kullanılsın ya da kullanılmasın, tahrik edici, hakaret içerikli vb. kullanıcı ismi almak.
Neler vandalizm değildir
[değiştir]Bazen vandalizm olarak adlandırılsalar da, aşağıdaki eylemler vandalizm değildir ve başka yollarla çözülürler:
- Yeni gelenlerin denemeleri
- Vikisözlük'e yeni gelen biri, "değiştir" düğmesini görünce, gerçekten değiştirebilir miyim diye merak eder ve basıp sayfaya deneme amaçlı bir şeyler yazabilir. Bu vandalizm değildir! Tam tersine bu kullanıcılar sıcak bir mesajla karşılanmalı ve denemelerini serbestçe yapabileceği Vikisözlük:Deneme tahtasının yolu gösterilmelidir.
- Wiki dilini ve biçimi öğrenmek
- Bazı kullanıcların wiki dilini öğrenmesi zaman alabilir. Öğrenmek için garip değişiklikler yapabilirler. Onları vandal olarak adlandırmak yerine, yardım edip, denemeye çalıştığı şeyi göstererek ya da ilgili yardım sayfasına yönlendirerek yardım etmek gerekir.
- Tarafsızlık ilkesi ihlalleri
- Tarafsızlık ilkesi çoğumuz için zor anlaşılan bir ilkedir ve bazen deneyimli Vikisözlükçüler bile kaza ile tarafsız bakış açısından ideal olmayan katkılarda bulunabilirler. Gerçekten de inandığımız değerler bizleri daha olumlu ya da olumsuz yönde körleştirmiştir. Ancak bu vandalizm değildir.
- Keskin değişiklikler
- Vikisözlükçüler ilgili maddeyi iyileştirmek için bazen temizlikler yapmaktadırlar. Belki yazdığınız bir yazı çıkarılmış, tartışma sayfasına aktarılmış veya yeniden yazılmış olabilir. Bunu vandalizm ile karıştırmayın.
- Hatalar
- Bazı kullanıcılar, doğruluğu olmayan ama öyle olduğunu sandığı, yanlış bilgiler ekleyebilirler. Bunu yaparken, iyi niyeti ile ansiklopediye bir bilgi eklemek istemiş olabilir. Eğer eklenen yazının doğru olmadığına inanıyorsanız, bundan emin olup, ekleyen kişiye bunu bildiriniz.
- İnatçılık
- Bazı kullanıcılar, diğer kullanıcıların tartışma sayfasında "konuşarak çözelim" fikrini kabul etmeyip, herkesin karşı çıktığı o değişikliği kendi bildiği gibi yapmakta ısrarcı olabilir. Bu hayıflanılacak bir durumdur ama vandalizm kapsamına girmez. Başka yollar ile çözülür.
- Hakaret veya kişisel saldırı
- Kişisel saldırıların yasak olması, Vikisözlük'ün açık bir kuralıdır ve o kapsamda değerlendirilir. Bu nedenle VS:EP'de vandalizm ve kişisel saldırıya yönelik kurallar ayrıdır. Bazı saldırılar vandalizm barındırabilir elbette ama her saldırı bir vandalizm içermez.