Vikisözlük:Kukla
Bir kişinin birden çok hesap açıp yönetmesi uygun değildir. Bu yönetilen ve çoğu kez farklı biri gibi gösterilen hesaba kukla, bunu yapan kişiye de kuklacı denir. Vikisözlük'te kuklacılık hoş karşılanmaz ve sıklıkla kuklacılık yapan kullanıcılar engellenir.
Kukla Vikisözlükçüler tarafından kullanılan ek bir kullanıcı adıdır. Bu kullanıcılar birden fazla isim altında değişiklik yaparlar. kukla kullanan vikisözlükçüler kuklacı olarak adlandırılırlar. Kukla kullanmak çoğu durumda uygun bulunmayan bir durumdur, Jimbo Wales'in dediği gibi:
Bunun için belirli bir politika yok, fakat genelde geçerli bir sebebiniz olmadıkça hoş karşılanmaz.
Benim söyleyeceğim, birden fazla kullanıcı adını aynı anda kullanan kullanıcılar sadece bu şekilde bir çeşit huzursuzluk veya bela yarattıklarında sorun olurlar. Örneğin, oylamalarda görünmek veya birden fazla oy kullanmak veya topluluğun dikkatinden kaçmak için.[1] (2003)
Kuklaların hoş karşılanmama nedeni, bir oylamada birden fazla oy kullanma veya Vikisözlük ilkelerini aldatmaya yönelik suistimallerden dolayıdır. Bazı kullanıcılar ikinci bir kullanıcı hesabının kullanılmamasını desteklerler, diğerleri ise düzgün davrandıkları müddetçe zararsız olduklarını düşünürler.
Ayrıca bu sayfada diğer toplulukları nasıl etkilemiş olduğu hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Çoklu hesap kullanımının yasal olduğu durumlar vardır. Fakat kukla olabilecek bir duruma gelmemek için dikkat etmelisiniz ve bir diğerinin durumunu desteklemek için kullanmamalısınız, kısaca kukla durumuna düşmemelisiniz. Şayet birisi birden fazla hesap kullanıyorsa, onun diğer kullanıcı hesaplarına bağlantı vermesi gerekmektedir böylece aynı kişi oldukları bilinebilir.
Kuklaların yasak olan kullanımları
[değiştir]Oylama
[değiştir]Vikisözlük kullanıcıları tüm oylamalar ve benzer tartışmalar için "bir kişi, bir oy" prensibini benimsemişlerdir. Ancak bu şekilde her bireyin fikirleri adil bir şekilde sayılabilir. Bundan dolayı, sock puppetlar bir görüşü desteklemiş olma etkisi yaratmamak için kullanılmamalıdırlar. Oylamalarda birden fazla oy kullanılmamalı veya bir tartışmada, Bürokratlık veya Yöneticilik başvurularından birden fazla hesap kullanarak aldatma yapılmamalıdır. Bu şekilde kullanılan ve ispatlanan kuklalar süresiz olarak engellenebilirler.
Aldatma ve taklit etme
[değiştir]Çift oylamaya ek olarak, sock puppetler aldatmaya yönelik amaçlarla veya bir pozisyonu geniş bir kesimin desteklediği görüntüsünü oluşturmak için de kulanılmamalıdır. Bu şekilde bir davranış, sock puppetların herhangi bir yasal kullanımı açısından yıkıcı ve gereksizdir. Özel olarak, kötü niyetle kullanılan diğer bir Vikisözlük kullanıcısını taklit eden hesaplar süresiz olarak engellenmelidirler.
Atlatma politikası
[değiştir]Politikalar hesaplara değil kişilere uygulanır. Politikaları ihlal eden hareketlerde bulunan ikinci bir hesap kullanmanız ana hesabınızın da ceza almasına sebep olabilir.
Kullanıcılar değişiklik yapamamaları için engellenmiş olması veya bir şekilde bir konu için uzaklaştırıldıkları süreçte, sock puppet kullanarak bu engelleri kaldırmaya çalışamaz. Bu şekilde bir davranış, engelleme süresinin yeniden başlatılmasına veya uzatılmasına neden olabilir.
Yönetimsel kuklalar
[değiştir]Topluluk birden fazla hesabından yönetici güçleri olan kullanıcılara şiddetle karşı olmaktadır. Şayet terketmişseniz, yeni bir isimle geri gelmişseniz ve hizmetlilik için aday olmuşsanız, eski hesabınızdaki hizmetli ve/veya bürokrat özelliklerinizden vazgeçmeniz beklenir. Normal bir kullanıcıdan daha fazla özelliklere sahip yalnız bir kullanıcı adına sahip olabilirsiniz.
Çoklu hesap kullanımının yasal olduğu durumlar
[değiştir]Çoklu hesapların yasal kullanımları vardır. Örneğin; belli kullanıcılar, yeni kullanıcılara topluluk kurallarını anlatmak için yeni hesap yaratabilir. Özellikle, bazı kişiler (Örn:Jimbo) için kukla hesabı almak ve değişiklikleri oradan yapmak bir gereklilik göstermektedir.
Ayrım ve güvenlik
[değiştir]Başka kullanıcılarda birden çok hesap kullanarak, katkılarını çeşitli nedenlerden dolayı ayırabilirler:
- Bir kullanıcı belli bir alanda çok sağlam ve doyurucu katkılar yapıyor ise, sadece o konu hakkında bilgi gelişiminde bulunmak için yeni bir hesap alabilir.
- Kamuya ait bilgisayarlarda şifre çalan trojanlar veya basılan tuşları kaydeden programlar yüklü olabileceğinden, bazı kullanıcılar bu şartlar altında asıl hesaplarının güvenliği için alternatif hesaplar kullanabilir.
- Halk tarafından bilinen bir kişi veya katkılarından ve ilgi alanından dolayı belli bir çevrece tanınabilecek bir kullanıcı; katkılarını bölmesi kişinin anonimliğini korumasını sağlayabilir. Belli bir konuda tanınmış ve uzman olan bir kişi, mesela, o konu ile ilgili katkılarının ve daha hafif konulardaki katkılarının ilişkilendirilmesini istemeyebilir.
Botlar
[değiştir]Bot (otomatik veya yarı-otomatik değişiklikler yapan programlar) kullanan editörlerin bot için ayrı bir hesap oluşturması (ve bu bot hesabının bit bot hesabı olarak işaretlenmesi talebinde bulunması) tercih ve teşvik edilir ki otomatik değişiklikler son değişikliklerde ayrıştırılabilsin. (Prosedür ve politikalar için Vikisözlük:Botlar sayfasına göz atınız)
Diğer hesabı etiketleyerek
[değiştir]Ana hesaplarına bir bağlantıyı alternatif bir hesaba koymak isteyen editörler {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}} şablonunu kullanıcı sayfasına ekleyebilirler. Şablonun kullanımı şöyledir: {{User Alternatif Hesap|Örnek kullanıcı}} ve şöyle gözükür:
|
Bu kullanıcı adı, Örnek kullanıcı kullanıcısının alternatif hesabıdır. |
Şüphelenilen Kuklaların Belirlenmesi ve Alınacak Tutum
[değiştir]Kuklaların Karakteristikleri
[değiştir]Doğal olarak, kuklalar yeni kullanıcılara kıyasla Vikipedi ve madde düzenlemekte daha tecrübeli bir tavır sergilerler. Madde düzenlemedeki "özet" kutucuğunu kullanmak, düzenleme çatışmasına girmek, tartışmalarda açıkça fikir ileri sürmek veya yöneticilik için başvurmak gibi eylemler ilk katılımlarında daha sık görülür. Ayrıca katılım özetlerine bakıldığında daha yeni tarihlidir ve tek madde için hesap açılmış izlenimi vermektedirler.
Bir kukla türü de "Korkuluk" kuklasıdır. Taraflı görüşleri olan, ancak karşı görüşü baltalamak ya da provokatör olarak davranmak için karşı görüştenmiş gibi davranan kullanıcılar tarafından oluşturulur. Genelde 'karşısındakinin' rahatça def edebileceği zayıf iddialarda bulunurlar. Bu da özellikle "korkuluk" tartışmaları yapmalarına imkan verir. Bu tür bir kukla, yaratıcısının karşı durduğu "korkuluk" tartışmasının bir temsili haline gelir. Genelde düşüncesiz, bilgisiz ve aşırı bağnaz bir tutum sergilerler. Genelde iki tarafın ciddi iddialarının tartışılmasını engellenmesine ve tartışmanın üzerine perde çekilmesine neden olurlar. Tartışmalarda normalde de bu tarzda davranan kişilerin de aynı sonuçlara sebep olması, bu tür kukla kullanıcıların tespitini zorlaştırmaktadır.
Soru İşaretleri Oluşursa
[değiştir]Bazı durumlarda bir hesabın kukla kullanıcı olup olmadığı çok net olmayabilir; sonuçta amacı fark edilmemektir. İlgileri ve düzenleme stilleri arasındaki benzerlikler dikkat çekebilir fakat herkes kullanıcıyı bu kanıtı değerlendirecek kadar tanımıyor olabilir.
Eğer bir düzenleme çatışmasında, oylama ya da ankette kukla kullanıcı kullanıldığı düşünüyorsanız, pratik bir yaklaşım "100-düzenleme kuralı"dır. Buna göre değişik birçok madde üzerinde 100'ün üzerinde düzenleme yapmış ya da Vikipedi üzerinde genel olarak aktif olmuş bir hesabın kukla kullanıcı olmayacağı düşünülmektedir. Eğer az düzenleme yapmış, alışılmadık sayıda hesap varsa, IP adreslerine ya da düzenleme zamanlarına bakarak kukla kullanıcı olup olmadıklarını kontrol etmek isteyebilirisiniz. Ancak tek başına az sayıda düzenleme yapmış olmak, kukla kullanıcılığı için bir kanıt değildir ve eğer yeni bir kullanıcıya haksız yere kukla kullanıcı suçlamasını yaparsanız, muhtemelen bunu hakaret olduğunu var sayacaktır ve Vikisözlük hakkında negatif bir izlenimi oluşacaktır.
Kuklanın tartışmaya katıldığının düşünüldüğü durumlarda, sunucu kayıtlarına başvurulabilir. Wikimedia Vakfı kişisel gizlilik kuralına uygun olması açısından, bu sadece uzlaşma yardımını ciddi engelleyen durumlarda, ciddi süregelen vandalizm düzeninde, oylama sonucunu etkileyen oy hilesinde ya da 3 geri çevirme kuralını ciddi ihlal eden süregelen "kukla kullanıcı" şüphesinde uygulanabilir. İstekler denetçi isteği sayfasında yapılır.
Eğer siz yanlışlıkla "kukla kullanıcı" olarak suçlandıysanız, bunu kişisel olarak algılamayın. Yeni kullanıcıların sayısı bilinmemektedir. Ortamda biraz bulunun, olumlu katkılarda bununun ve kayıtlarınız sizin yerinize konuşacaktır.
Hesapları Engellemek
[değiştir]Yöneticiler bu politikanın ihlali için kullanılan herhangi bir kukla hesabı zamansız engellerler ve ana hesabı da takdirlerine göre engelleyebilirler.
Belirlenmiş Kuklaları Etiketlemek
[değiştir]Eğer bir hesabın kukla olarak politika ihlalleri için kullanıldığı bariz biçimde belli olursa, bu hesabın belirlenmiş olarak etiketlenmesi gerekir. Bu da sock puppet hesabın kullanıcı sayfasına Şablon:Kuklaİspatlanmış ekleyerek yapılır. Syntax şöyledir:
{{Kuklaİspatlanmış|1=KUKLACI|kanıt=KANIT}}
Burada KUKLACI yerine kuklacının ismini, KANIT yerine de konu hakkında var olan kanıtları yazılır.
Sonuçta görünüm şöyle olacaktır:
|
Bu kullanıcı KUKLACI kullanıcısının kuklasıdır, tespiti: KANIT, ve bu nedenle süresiz olarak engellenmiştir. |
Unutmayınız ki bu sadece hesabın bir kullanıcının kuklası olduğu şu sebeplerden ötürü bariz olduğu durumlarda uygulanabilir:
- kullanıcının itirafı;
- aynı IP adresleri veya benzeri güçlü teknik kanıt.
Yukarıdaki şablon kanıtlanmamış sock puppet suçlamaları için kullanılamaz. Bu tür durumlarda sayfaya Şablon:Kukla ekleyiniz:
{{Kukla|1=KUKLACI|evidence?[[KANIT]]}}
|
|
Bu kullanıcının bir kukla veya KUKLACI kullanıcısının taklitçisi olduğundan şüphelenilmektedir.. Kanıtı için katkılar. Bakınız engelleme kaydı |
Belirlenmiş Kullanıcıları Etiketlemek
[değiştir]Bilinen kuklacı kullanıcıları şu etiketle etiketleyebilirsiniz:
{{kuklacı}}
Bu şablon eklendikten sonra oluşacak sonuç:
|
|
engelleme kaydı ve Kukla|kukla listesine bakınız Kötü niyetli kukla kullanımı Vikisözlük'te yasaklanmıştır; engellemelerden kurtulmak için kukla kullanımı engelleme süresinin başa alınmasına sebep olur |
Saptaması Zor Kuklalar
[değiştir]Eğer birisinin zararlı biçimde kukla kullandığını düşünüyorsanız ve bu konuda diğer katılımcıların da yorumlarını almak istiyorsanız, Vikisözlük:Kukla şüphelileri sayfasında bir rapor oluşturmalısınız ve oradaki talimatları takip etmelisiniz.
Canlı kuklalar ('Meatpuppets')
[değiştir]Bazen birden çok yeni kullanıcının toplu hesap açması ve özellikle belirli bir tartışma konusunda veya oylamada belirli bir fikri desteklemeleri durumu olabilir. Bu genellikle tartışmalı maddeler ile ilgili konularda olabilir. Bu yeni eklenen hesaplar arkadaş olabilirler, konu ile ilgili bir şekilde ilgili olabilirler veya bir kişi tarafından bir fikri desteklemeleri için çağırılmış olabilirler.
Bazen bir maddedeki tartışmalarda baskı uygulanması söz konusu ise, bu kullanıcı ve hesaplar "meatpuppet" olarak tanımlanırlar. Bu terim, aynı isimli müzik grubundan esinlenilmiş olabilir. Bu terimin kullanımı genel olarak tavsiye edilmemektedir; zira kaba görülebilir ve yeni kullanıcıların ilerideki cesaretini kırabilir.
Bu hesaplar kukla sayılmazlar, fakat genellikle gerçek kuklalardan ayırmak biraz zordur ve bazende aynı şekilde ele alınabilirler. Bu şartlar altında ne kuklalar ne de yeni tek amaçlı kullanıcı hesapları Vikipedi topluluğunun bir parçası sayılabilir. Bunun arkasındaki neden, çevrimiçi bir toplulukta sadece tüm üyelerin imzalamış gibi görünmesinin yeterli olmamasındandır. tr:w:Hakemler Kurulu'nin kuralına göre[2], anlaşmazlıkların çözümünde, taraflardan birisi kukla veya aynı değişiklik alışkanlığına sahip birden fazla kullanıcı olması belirsizliği durumunda, kullanıcılar sockpuppet olarak değerlendirilirler.
(Vikisözlükçüler ayrıca bunları 'tek amaçlı hesaplar' olarak isimlendirirler, çünkü bunlar sadece belli bir konu üzerinde yoğunlaşırlar ve amaçları sadece ilgi alanlarına katkıda bulunsalar da, maddelerin ve ansiklopedinin aynı oranda büyümesidir, bu kullanıcılar nadir olarak gelirler ve çoğunlukla kendi ilgi alanlarında katkıda bulunmaya eğimlidirler.)
Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etmesi
[değiştir]Tartışmalı Vikisözlük maddelerini için dışarıya haber vermek veya birisinin tartışmayı canlandırmak veya başlatmak istemesi büyük oranda uygunsuz ve kabul edilemezdir. Bu şekilde fikirleri ve önyargıları bilinen, bir tarafın görüşünü güçlendirecek ve fikir birliğini veya tartışmayı etkileyecek hareketler kabul edilemez. Ayrıca birisinin arkadaşlarını madde tartışmalarına yardım etmesi için çağırması da uygun değildir. Meatpuppetların reklamcılığı ve tahrik etme hareketleri Vikisözlük'te kabul edilemez.
IP adresi paylaşımı
[değiştir]Eğer iki veya daha fazla kullanıcı beraber çalışıyor/ikamet ediyor, bir bilgisayarı/internet bağlantısını paylaşıyor, halka açık bir bilgisayar kullanıyor veya aynı ağa bağlı durumda ise; denetçi incelemesi sonucunda hesapları sockpuppet gibi görünür. Bu gibi kullanıcılar birbirini şahsen tanıyor ve yüz yüze temas halinde ise ortak ilgi alanları ve yazım şekillerine sahip olabilirler. Hatta birbirlerine Vikipedi teknikleri ve gelişmeler hakkında bilgi verebilirler.(Bu durumda oy avcılığı geçerli olur.) Denetçiler, bağlantının öbür ucunda kimin oturuyor olduğunu göremezler. Sockpuppet suçlamalarının önüne geçmek adına, bu tip kullanıcıların önceden bu durumu kullanıcı sayfalarında duyurmaları karışıklıkların önüne geçecektir. Aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar eğer aynı konularda katkıda bulunuyorlarsa, bu tip kullanıcılar Vikisözlük'ün çıkarları doğrultusunda tek kullanıcı olarak değerlendirilebilirler. Aynı maddeye katkıda bulunurken, aynı tartışmada fikir belirtirken veya herhangi bir anlaşmazlıkta birbirlerini desteklerken, aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar aralarındaki bağlantıyı açıklamalı ve tek bir hesaba sahiplermiş gibi konuyla ilgili sayfaları okumalıdırlar. Eğer aralarındaki bağlantıyı açıklamak istemiyorlar ise aynı alanlarda veya tartışmalı konularda katkı yapmaktan kaçınmalıdırlar.