Tartışma:peçiç

yanlışlığı düzeltmek istedim 7 boncuk değil 6 boncukla oynanır ve halk dilinde zar yerine geçen boncuklara 'itboncuğu' denir

PEÇİÇ / Evrensel Bir Strateji Oyunu / Yazan : Ayşegül Kaya / Gaziantep’te, mahalli bir oyun olarak düşünülen peçiç, tarihi ve menşei bilinmeksizin, uzun yıllardır sevilerek oynanır ve nesilden nesle aktarılır. Ailenin tüm nesillerini heyecanı ve iddiaları ile bir araya getirir birleştirir. Bir şans, rekabet ve strateji oyunu olan peçiçin ilginç yanı Gaziantep’te deniz olmamasına rağmen, deniz kabukları ile oynanmasıdır. Antep’ in tarihte İpek Yolu üzerinde bulunması ve bu özelliğinin deniz yolu açılıncaya kadar (Süveyş Kanalı ve buharlı gemilerin icadı ) önem taşıdığı düşünülürse, deniz kabuklarının Gaziantep’e nereden geldiği de anlaşılıyor. Ayrıca İpek Yolu’nun, bölgeler ve kültürler arası nasıl bir iletişim ve paylaşım ağı oluşturduğunu kanıtlıyor (1) Kısacası, Antep’e özgü gibi gözüken, yemek, müzik, eğlence, diğer kültürel özgünlükler, yörenin değişik kültürlerle harmanlanmışlığının birer göstergesidir. Bu söyleyişe, “peçiçi, Asya’dan gelirken, bazı göçer boylar yanlarında getirmiştir” diyenler olacak mıdır bilmiyorum. Gaziantep’e ilişkin pek çok araştırma, folklorik, arkeolojik pek çok bulgu kayda alınmasına rağmen peçiç yeterince dikkate alınmamış, görmezden gelinmiş; Gaziantep’i tanıtan çalışmalarda adından pek söz edilmemiş. Bir çok ülkenin müzelerinde, oyuna ilişkin bilgiler bulunmasına karşın Gaziantep Hasan Süzer Etnografya Müzesi’nde, “peçiç” e ilişkin bilgi bulunmaması üzüntü verici ve tamamlanması gereken bir eksiklik gibi geliyor. OYUNUN ANAVATANI : Peçiç oyununun anavatanı Hindistan’dır. Tıpkı satranç, tavla, go gibi bazı strateji oyunlarında olduğu gibi peçiç de krallar için yaratılmış oyunlardandır. Asya’da doğan oyun değişik yüzyıllarda tüm dünyaya ulaşmış, tıpkı satranç, domino gibi yaygınlaşmıştır. • Peçiç oyununun tarihi, MÖ 400’e kadar uzanıyor. Dünyada, Hindistan’dan çıkmış, dünyaya yayılmış en eski ve en başarılı milli oyunlardan birisi olarak tanınıyor. Kimi kaynaklarda Hint Tavlası olarak yer alıyor.(2) • Oyunun malzemelerine ve oynanış biçimine ilişkin pek çok yabancı kaynak var. Oyuna, Hindistan’da Pachisi ve Chaupar,İngiltere’de Ludo, pachisi, Amerikada, Parcheesi, Parchís, Patchessi ,Almanya’da Mensch Ärgere dich nicht, Hollanda ‘da Mens-erger-je-niet, İspanya’da, Parchís ve Parkase, Fransa’da Le Jeu de Dada or Petits Chevaux , İtalya’da Non t'arrabbiare, İsveç’de Fia med knuff, Colombia’da Parqués (Colombia), Yunanistan’da Griniaris, Filistinde, Barjis ya da Bargis , Suriye’de Barjis(s) / Bargese, İran’da Pachîs kimi yerlede Petiç, Azteklerde, patolli, Özbekistan’ da Khorezm gibi isimlerle anılıyor ve oyun dünyanın değişik ülkelerinde yaşamaya, oynanmaya devam ediyor. Oynandığı bölgelere göre oyunun kuralları da değişiklikler gösteriyor. • Türkiye’de Kızma Birader adı ile oynanmakta olan versiyonu, peçiçin torunlarından ve zar ile oynanan türlerinden. • Pachis, Hintçe de 25 anlamına geliyor. • Oyunun, on dokuzuncu yüzyılda batıda tescil ettirilerek ticari meta haline geldiğini görüyoruz. 1867 yılında Patchessi adı ile Amerika’da,1863 yılında İngiltere’de Ludo ismi ile tescil edilmiş ve ticari bir meta olarak satımının mümkün olabilmesi için zar ile oynanır hale dönüştürülmüş. • Babür İmparatoru Ekber Şah’ın (İmparator Akbar-(1542-1605) Hindistan’da, Agra’da bulunan dünya şahaserleri arasında sayılan Tac Mahal’ı yaptıran Şah Cihan’ın dedesi.Ayrıca, Babür imparatorluğu, Cumhurbaşkanlığı forsunda yer alan 16 yıldızla temsil edilen Türk Devletlerinden bir tanesi ) bu oyuna karşı bir zaafının olduğu biliniyor. Muazzam bir saray inşa ettirerek başkent yaptığı Fatehpur Sikri’deki sarayının avlusuna özel, devasa boyutlu, taş peçiç alanları yaptırmış. Hareminde bulunan güzel kızları oyunun piyonları olarak kullandığı, oyunu bu güzel kızlar aracılığı ile oynadığı çeşitli kaynaklarda anlatılıyor. Şahın, oyun aracılığı ile kraliyetinin şaşaasını göstermek istediği söyleniyor. Sarayın bahçesinde, oyunun, kocaman taşlarla yapılmış zemini, tarihe tanıklık etmek, oyunu yaşatmak üzere devasa boyutları ile varlıklarını sürdürüyorlar. • Amerika kıtasında, Azteclerde oynanan patolli de peçiç oyununa çok benzeyen bir oyun. Peçiçdeki, it boncuğu yerine ve zar gibi kullanılan beş adet siyah bakla ile oynanıyor. • Oyun, bugün internet üzerinden çeşitli sitelerde, parcheesi, pachisi vb. değişik isimlerle ve kurallarla oynanıyor; satın alınabiliyor. Ahşap ve karton biçimlerinin yanı sıra, elektronik cihaz şeklinde yapılmış, cepte taşınabilen boyutlarda mobil versiyonları da var. Oyuna Rastladığım Kimi Türkçe Kaynaklar : • Pek çok Türkçe sözlük ve bulmaca sözlüklerinde “peçiç” kelimesi yer alıyor. • İnternet sözlüklerinde ve sitelerinde yer alıyor ama tam olarak ne olduğu, nasıl oynandığı konusunda ayrıntı verilmiyor. • Sennur Sezer’in bir makalesinde, Adnan Özyalçıner ile yazmış oldukları kitapta geçiyor olması, eski zamanlarda bu coğrafyanın birçok yerinde oynanmış olduğunu; ama unutulduğuna işaret ediyor ( 8, 8-a ) • Reşat Nuri Güntekin, eserinde peçiç oyunundan söz ediyor(7) • Metin And, muhteşem bir çalışma olan, “Oyun ve Bügü” kitabında ve bazı eserlerinde peçiçden söz etmiş, Dr.Sedat Kumbaracılara atıfla bir peçiç çizimine de yer vermiştir.( 9, 9-a, 10 ) • Gazi Üniversitesi’nden, M. Öcal Oğuz ve Petek Ersoy’un yayına hazırladıkları “Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları” isimli kitap, oyunun derlendiği yer olarak Kahramanmaraş/Elbistan gösteriliyor.(11) • Muhiddin Nalbantoğlu Milli tarihimizde Ramazan kültürü isimli yazısında, İstanbul’da yaşanan ramazanlara atıfla “….teravihten sonra Karagöz, meddah, orta oyunu, naz, hokkabaz, tiyatro, pandomia gibi türlü şeylerle eğlenilir, ...yüzük, peçiç, satrancı ufafa ve daha türlü oyunlar oynanır..” diyor. (12) • Canan Eronat, Ali Bey'den Ayşe Hanım'a Mektuplar yazısında “…Sultan Selim camisinin yakınlarındaki konağında; sonra da Ayşe Hanım'ın Aksaray'daki evinde uzun kış geceleri kimi aksamları peçiç oynuyorlar… diye anlatıyor.(13) • Yaşar Ürük : Dünden bu güne İzmir Başlıklı yazısında Kadınların Hamam Sefalarından söz eder: “…Hamamda çeşitli oyunlar da oynanmakta ve bunlar arasında ... "Peçiç" başta gelmektedir. Bu oyunlarda kaybedenler, genellikle bir başka günün hamam eğlencesini düzenlemekle cezalandırılmaktadır…” diyor. (14) • Külhan beyi isimli makalede , Birol Aydın’a atıfla “…Akşam yurtlarına dönen külhanbeyleri, yemek yer, şarkı türkü gazel söyler, bağlama çifte nareke saz çalar, peçiç, aşık tavla benzeri oyunlar oynarlardı. Kumar oynamak kesinlikle yasaktı…” deniliyor. (15) • Osmanlıda, Yeniçerilerin de peçiç oynadığı rivayet ediliyor. • Mehmet TAŞ - Elbistan- ‘Çocukluğumun Sineması’ isimli yazısına şöyle bir giriş yazısı ile başlıyor. ‘ Uzun kış gecelerinin tek eğlencesi gaz lambasının kör ışığında ya cenk hikâyeleri okumak ya da başkaca bir yerde görmediğim peçiç oyunu oynamaktı. Matematikteki artı işaretini anımsatan bez üzerinde yan yana oluşturulmuş karelerden hareketle, it boncuğu denilen deniz hayvanı kabuklarıyla oynanan bir oyundu peçiç’ (16) • Gaziantep Life Dergisi, “Gaziantep’in 100 yıllar öncesinden gelen oyunu - PEÇİÇ” isimli yazısına “ Yaşı 30-35’in üzerinde olup da “Peçiç” oynamamış olan var mı aranızda ? Sanmıyorum. Peçiç, şimdilerde hayatımızdan çıkmış veya daha az yer alıyor olsa da şehrimizin yüzlerce yıllık geçmişi olan oyunlarından bir tanesi. ” diye başlıyor. Yazıda, Gaziantep’li üç değerli araştırmacı - yazarın anlatımlarına yer veriliyor( Akten Köylüoğlu, Gonca Tokuz ve Ali Atalar ) (17) • Oyunun, Nizip, Elbistan, Urfa ve Osmaniye’de Gaziantep’teki kadar yaygın olmasada halen oynandığını da söylemeliyiz. İt boncuğu ( Cowrie - Shell) Cowrie’ nin, albenili renk ve desenli, parlak yüzeyli kabukları, eski zamanlardan beri insanoğlunun ilgisini çekmiş, mücevher, takı, tılsım, büyü aracı ve para olarak kullanılmasına yol açmıştır. Kimi yerlerde fal bakmak için, kimi zaman büyücülük yaparken kullanıldığını, kimi yerlerde ise alternatif tıp yöntemlerinde hastalıkların sağaltılmasında kullanılıyor. Peçiç dışında pek çok oyunda da zar niyetine kullanılmaktadır. Eski Çin'de ise para olarak kullanılmış, insanlara güç kazandırdığı, uğur getirdiğine de inanılırmış. SONUÇ : Hangi bölgede yaratılmış, hangi kültürden doğmuş olursa olsun yaygınlaşan insani bilgiler, değerler, evrenselleşir “insanlık mirası” haline gelir. Senin-benim ayrımı kalkar, nereden yola çıkmış, hangi yöne doğru yolculuk etmiş olduğunun önemi kalmaz. Artık hepimizindir. Yerel uygulamalarda küçük farklılıklar görülebilir, bu olağandır. Tıpkı peçiç oyununda olduğu gibi. Bu neden Peçiç, Hindistan kökenli, evrensel bir strateji oyunu ve sahip çıkıldığı sürece de Gaziantep’lidir. KAYNAKÇA  : 1) Evliya Çelebi, 1947 Seyahatname, Üçdal Neşriyat- İstanbul 2) Kaderin Altı Yüzü - Www.Kesfetmekicinbak.Com/Atlasdan/Bumerang/00401/ 3) Gonca Tokuz(Gaziantep Üniversitesi Genel Sekreteri), 2004, 20. Yüzyılda Gaziantep’te Eğlence Hayatı , Gaziantep Üniversitesi Vakfı Yayını 4) Türk Dil Kurumu -Türkçe Sözlük - 1974-Bilgi Basımevi -Ankara 5) En yeni Büyük Türkçe Sözlük – 1975- Hazırlayanlar : Ferit Devellioğlu-Neval Kılıçkını, Rafet Zaimler Kitapevi, İstanbul 6) Pars Tuğlacı- 1974- Okyanus 20 Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük Cilt III. Pars Yayıevi 7) Reşat Nuri Güntekin, 1963-Miskinler Tekkesi, İnkılap ve Aka Kitapevleri – Reşat Nuri Güntekin Külliyatından -18 8) Sennur Sezer Yozlaşmadan Sürmesi Gereken Bir Paylaşma -29.07.2005 -Makale 8-a) Sennur Sezer-Adnan Özyalçıner – 2005 – Bir Zamanların İstanbul’u – Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru – İnkılap Yayınevi .sy..47 9) Metin And , Oyun ve Bügü – 2007 Genişletilmiş ikinci Baskı - Türk Kültüründe Oyun Kavramı - YapıKredi Yayınları .sy.43, 564 9-a) Metin And “XVI. Yüzyılda Spor,Eğlence,Oyun” Hayat Tarih Mecmuası, (1970) 10) Dr.Sedat Kumbaracılar, “Türkiye’de Eski Oyunlar” Hayat Tarih Mecmuası,1 (1972) 11) M..Öcal Oğuz - Petek Ersoy Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları - 2005- Ankara Gazi Üniversitesi Thbmer Yayını-Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma Ve Uygulama Merkezi (Thbmer) Yayınları: 4 12) Muhiddin Nalbantoğlu -Milli Tarihimizde Ramazan Kültürü (26)(19.10.2006 ) Http://Www.Sanatalemi.Net/Sayfala.Asp?Nereye=Yazioku&Id=3319 13) Canan Eronat, Ali Bey'den Ayşe Hanım'a Mektuplar 23 Aralık 1993 Www.Ertugrul.Jp/Node/263 14) Yaşar Ürük: Dünden Bu Güne İzmir - 25.02.2007 Http://Www.Yeniasir.Com.Tr/Ya2007/02/28/İndex.Php3?Kat=Sarma&Sayfa=Yasar&Bolum=Yazarlar 15) Külhanbeyleri : Bu Makale İçin Kaynak Olarak Birol Aydın'ın Kravatlı Mafya Eseri Gösterilmiştir. Http://Www.Forumsitesi.Biz/Kulhanbeyligi-T10018.Html?T=10018 Aynı Makale Http://Www.Zevkli.Org/Kulhanbeyligi- T450922.Html?S=640adf23dce4be6ee9e3875597b71e6c&Amp; 16) Mehmet Taş, ‘Çocukluğumun Sineması’ İsimli Yazısı Http://Www.Edebiyatdefteri.Com/İndex.Asp?İstek=Tum_Oykuler&K=Detay&Yazi_İd=185617) Gaziantep Life Dergisi, Yıl:3, Sayı 16, Mayıs-Haziran 2005 Sy.70-71 (Bu yazı, İstanbul Gaziantepliler Derneği Yayın Organı ALLEBEN dergisinin Mayıs 2008/ sayı:25 'de yayınlanmıştır. Ayşegül KAYA tarafından yazılmış PEÇİÇ isimli bir kitap ise Kadıköy Gaziantepliler Derneğince Nisan 2008 tarihinde yayınlanmıştır.)